door Fiene Keppens | feb 12, 2021
Verslag van de Warme Winteravond over groene warmte
Om een CO₂-neutrale samenleving te bereiken in 2050 is er een totale omschakeling vereist van onze energievoorziening. Deze noodzakelijke energietransitie moet het gebruik van fossiele brandstoffen aan banden leggen en duurzame energiebronnen zoals wind, zon, water en aarde benutten. Deze bronnen voorzien in elektriciteit maar ook in warmte. De warmtevraag is met voorsprong de grootste in Vlaanderen. Maar liefst 85% van het gemiddelde huishoudelijk energieverbruik gaat naar de verwarming van de woning en verwarmen van water. Momenteel verwarmt 90% zijn woning met aardgas of stookolie. Slechts 5,5% van de verbruikte energie voor verwarming is afkomstig van duurzame bronnen (hoofdzakelijk biomassa). De transitie naar duurzaam verwarmen is dus – zacht uitgedrukt – een uitdaging.
Duurzaam verwarmen was daarom een relevante themakeuze voor de Warme Winteravond. Kan een woning verwarmd worden zonder aardgas? Welke toepassingen worden hiervoor gebruikt? En welke goede voorbeelden bestaan er al in Vlaanderen? De vraag is niet meer óf er geen aardgas meer moet gebruikt worden, maar eerder hoe de transitie zo snel en praktisch mogelijk kan verlopen. Nederland toont nationale ambitie met het programma aardgasvrije wijken. In Vlaanderen klinken die ambities (nog) niet erg luid. Dit neemt niet weg dat steden en gemeenten aan de slag gaan met duurzame verwarming. In Mechelen wordt de warmtevraag en -aanbod in kaart gebracht. Op die manier kan vraag en aanbod op elkaar worden afgestemd in concrete projecten. Een lopende studie gaat bijvoorbeeld op zoek naar de beste warmteoplossing voor de Mechelse Vesten.
Sprekers Sebastian Baes en Jan Denayer zijn volop bezig met het vraagstuk rond duurzaam verwarmen via aquathermie. Dit is de verzamelterm voor het onttrekken, opslaan en distribueren van warmte uit water. Ze onderzochten in hun thesis het warmtepotentieel in rivieren. De Dijle blijkt alvast een prima warmtebron om de gebouwen in Mechelen te verwarmen. In dit geval wordt gebruik gemaakt van oppervlaktewater. Andere mogelijke bronnen voor aquathermie zijn rioolwater en drinkwater. Mechelaars Johan en Anita zetten deze theorie om in de praktijk. Toen hun gasketel aan vervanging toe was, zocht het koppel een duurzaam alternatief. Het resultaat is een warmtepomp die de woning verwarmt met Dijlewater. Een warmtepomp haalt warmte uit water, grond of lucht en werkt op elektriciteit. Bij Johan en Anita wordt elektriciteit opgewekt met zonnepanelen op hun dak. Op deze manier slagen ze erin hun woning fossielvrij te verwarmen. Klik hier om het hele verhaal van Johan en Anita te lezen.
Bron: Website Vlaamse Scriptieprijs
Ieder z’n eigen warmtepomp en zonnepanelen dan maar? Dat is niet de meest efficiënte oplossing volgens de spreker Hartwin Leen (Kelvin Solutions). Hartwin is expert op het vlak van duurzame verwarming en betrokken bij het project Warmte Verzilverd. Dit is een warmtenet in Mortsel en Edegem. Een warmtenet wordt ook wel eens stadsverwarming genoemd. Het verdeelt warmte aan verschillende afnemers in een straat, wijk of stad. Of een warmtenet duurzaam is, hangt af van de warmtebron. Het project in Mortsel en Edegem brengt industriële restwarmte van de Agfa-Gevaertfabriek naar een nieuwe wijk en bedrijven enkele honderden meters verderop.
©-Regine-Mahaux-WarmteVerzilverd.
Een warmtenet is echter een grootschalig infrastructuurproject waarbij verschillende partners betrokken zijn. Ook de financiële input moet er zijn, voor het project van Warmte Verzilverd was er zo’n 5,5 miljoen euro nodig. Met behulp van energiecoöperaties ZuidtrAnt-W en Ecopower konden burgers mee investeren in het project. Dit maakte het warmtenet coöperatief, legt spreker Sophie Loots van ZuidtrAnt-W uit. Ondanks de financiële en administratieve struikelblokken, is het net op dit moment een maand operationeel.
Deze Warme Winteravond inspireerde de deelnemers met verschillende warmteoplossingen. Van individuele mogelijkheden als een warmtepomp tot collectieve projecten als een coöperatief warmtenet. Ook de bron kan verschillen: van warmte uit water, grond en lucht, tot restwarmte uit de industrie. Het zal een combinatie van dit alles vergen om elke woning warm te houden in de toekomst. Wij zien een warmtenet dat het centrum van Mechelen verwarmt met water uit de Dijle alvast zitten.
Wil je graag meer weten? Alle presentaties en de opnames van de warme winteravond zijn te herbekijken op de website van Mechelen Klimaatneutraal.
Lees verder over dit thema: De Vlaamse Scriptieprijs, Mechelen Klimaatneutraal, Warmte Verzilverd.
De Warme Winteravond is een samenwerking met Mechelen Klimaatneutraal, Natuurpunt en Het Prediheren – Bibliotheek Mechelen.
door Fiene Keppens | nov 9, 2020
Dag lezer! Wij zijn Rachel en Fiene, twee vrienden die de sociale media van Klimaan verzorgen. Een burgerbeweging waar we met veel trots deel van mogen uitmaken. Met deze nieuwe portretreeks willen we jullie bekendmaken met vrijwilligers, leden, enthousiastelingen… kortom de sterke mannen en vrouwen bij Klimaan. De burgers achter de beweging.
Onze eerste persoon in de portretreeks is de voorzitter van Klimaan vzw, Elise Steyaert. Of ook wel: een vrouw met hopen kennis en bakken enthousiasme. Wie cynisch is over hoe een burgerbeweging iets kan bijdragen, dagen we uit een gesprek met haar aan te gaan. Of ons portret van haar te lezen natuurlijk.
Elise is nog jong maar startte reeds drie jaar geleden Klimaan op in kleine kring. ‘Boenk erop’, zegt ze daarover. ‘Er was meteen veel goesting om van start te gaan.’ Het was ook vrij snel duidelijk dat Klimaan de vorm ging krijgen van een authentieke burgerbeweging. ‘Omdat je dan lokale verankering kunt creëren. Sommige conventionele bedrijven zouden liever hebben dat we ons karretje aan hun organisatie hangen. Maar dat is net het mooie aan dat netwerk van coöperaties. Ze werken veel meer samen, trekken aan hetzelfde zeel en wisselen onderling kennis uit. Wanneer er over heel Vlaanderen burgercoöperaties zijn, verhoogt ook de slagkracht in zijn totaliteit. We streven naar dezelfde doelen, kunnen veel van elkaar leren en gunnen elkaar daarom het daglicht. Daarom is Klimaan ook zo snel kunnen groeien, we werden uitgenodigd om aan tafel te zitten bij de andere burgercoöperaties.’
Alhoewel de energiethematiek oorspronkelijk centraal stond, werd bij Klimaan duidelijk dat er vraag naar verbreding was. ‘Naast het loskomen van fossiele brandstoffen is het welzijn van mensen, een gezonde lucht, lokale economie en landbouw ook belangrijk. Zo is de structuur rond de commons (wat voor iedereen van waarde is, nvdr) ook ontstaan. Die zijn het DNA van de burgerbeweging.’
Wat Klimaan ook nog als DNA heeft, zijn haar leden. ‘Ik voel een verantwoordelijkheid om een verbindende functie te hebben, om mensen een duurzaam engagement te laten opnemen. De relaties tussen onze leden spelen daarbij een belangrijk rol. Daarnaast willen mensen graag het gevoel hebben dat ze iets zinvol doen.’
Klimaan vzw groeide verder en daaruit kwam de oprichting van Klimaan cvso voort. Op die manier konden projecten worden gerealiseerd zonder te botsen op de juridische grenzen van een vzw. Met succes want ‘…op twee jaar tijd hebben we meer dan 500 aandeelhouders. En als we blijven groeien is the sky the limit.’ Ook het ledenaantal blijft groeien maar ‘we moeten wel ervoor waken dat dat engagement ook duurzaam blijft. Elke stap die we zetten mag lang duren, zolang het maar in de juiste richting is. Voor Klimaan cvso komt er ook een eerste werkkracht in dienst. Dat is een grote mijlpaal. Vanaf nu zal er dus op een andere niveau kunnen worden bijgedragen een nieuwe projecten.’
Elise steekt veel tijd in Klimaan als voorzitter. ‘Ik zou er zeker een voltijdse job van kunnen maken’, zegt ze daarover. ‘Ik ben vanaf volgend jaar drie jaar voorzitter. Dan is het ook tijd om de fakkel door te geven. In een burgerbeweging mag je jezelf niet onmisbaar maken. Zo krijgt iedereen ownership van zijn lidmaatschap in Klimaan.’
Wanneer we vragen waar Klimaan over vijf jaar staat, vertellen we erbij dat ze gerust groot mag dromen. We krijgen meteen het enthousiast antwoord: ‘Tja, optimist tot in de kist! Ik denk dat we een hele mooie toekomst tegemoet gaan. Ik denk dat iedereen snapt dat we ons leven en de maatschappij op een andere manier moeten organiseren. En door wat we uittesten met Klimaan, krijg je meer goesting in de transitie. We delen meer met elkaar, bouwen meer kennis op en kunnen mensen te werk stellen. Ik hoop dat we tegen dan een paar schaalvoordelen hebben gerealiseerd. Op dit moment liggen bijvoorbeeld op vier à vijf procent van de goedgeoriënteerde daken zonnepanelen in Vlaanderen. Dat laat nog 96% onderbenut potentieel over. Ik wil ook minstens één windmolen binnen vijf jaar!’
We lachen samen met haar antwoord. Een windmolen! Dat is wel een heel grote droom, en toch… wanneer we naar het optimisme van Elise luisteren en de effectieve Klimaanprojecten bekijken, kunnen we haar alleen maar gelijk geven. ‘Uiteraard liggen er ook wel uitdagingen in de toekomst’, verduidelijkt Elise. Zo zoekt Klimaan nog wat leden die bekend zijn met IT-zaken. Daarnaast moet er laagdrempelig kunnen gecommuniceerd worden over de voordelen van een energietransitie, zo kunnen we gaan naar een ‘yes please, in my backyard’.
Elise hoopt ook op nog meer structurele samenwerkingen met andere coöperaties en stabiele samenwerkingen met lokale besturen. ‘We werken nu al samen met Mechelen, Bonheiden, Sint-Katelijne-Waver en Zemst. Zo mogen er zeker nog vijf bijkomen.’
We vragen aan Elise wie we als volgende best kunnen interviewen voor onze reeks. Ze raadt ons Steven Laurijssen, de voorzitter van Klimaan cvso, aan. Waarbij ze ook nog de volgende anekdote vertelt: ‘Stevens vrouw kwam naar mij toe op de ledendag. Ik dacht dat ze iets zou zeggen over de grote hoeveelheid vrije tijd die hij in Klimaan steekt. Misschien ging ze mij zelfs een klein beetje onder mijn voeten geven… Maar integendeel, ze moedigde ons vooral aan om verder te doen. Ze heeft nu een zingende en fluitende man in huis en dat vindt ze zalig.’
We sluiten ons interview af en praten dan nog gezellig wat verder. Zowel tijdens ons gesprek met Elise als met het uittypen ervan, overvalt ons beiden hetzelfde gevoel. We wisten al dat duurzaamheid belangrijk was, we wisten niet dat het ook zó leuk kon zijn. Elise heeft er twee optimisten tot in de kist bij. We zien elkaar weer voor het interview met Steven binnenkort!
