door Fiene Keppens | nov 9, 2020
Dag lezer! Wij zijn Rachel en Fiene, twee vrienden die de sociale media van Klimaan verzorgen. Een burgerbeweging waar we met veel trots deel van mogen uitmaken. Met deze nieuwe portretreeks willen we jullie bekendmaken met vrijwilligers, leden, enthousiastelingen… kortom de sterke mannen en vrouwen bij Klimaan. De burgers achter de beweging.
Onze eerste persoon in de portretreeks is de voorzitter van Klimaan vzw, Elise Steyaert. Of ook wel: een vrouw met hopen kennis en bakken enthousiasme. Wie cynisch is over hoe een burgerbeweging iets kan bijdragen, dagen we uit een gesprek met haar aan te gaan. Of ons portret van haar te lezen natuurlijk.
Elise is nog jong maar startte reeds drie jaar geleden Klimaan op in kleine kring. ‘Boenk erop’, zegt ze daarover. ‘Er was meteen veel goesting om van start te gaan.’ Het was ook vrij snel duidelijk dat Klimaan de vorm ging krijgen van een authentieke burgerbeweging. ‘Omdat je dan lokale verankering kunt creëren. Sommige conventionele bedrijven zouden liever hebben dat we ons karretje aan hun organisatie hangen. Maar dat is net het mooie aan dat netwerk van coöperaties. Ze werken veel meer samen, trekken aan hetzelfde zeel en wisselen onderling kennis uit. Wanneer er over heel Vlaanderen burgercoöperaties zijn, verhoogt ook de slagkracht in zijn totaliteit. We streven naar dezelfde doelen, kunnen veel van elkaar leren en gunnen elkaar daarom het daglicht. Daarom is Klimaan ook zo snel kunnen groeien, we werden uitgenodigd om aan tafel te zitten bij de andere burgercoöperaties.’
Alhoewel de energiethematiek oorspronkelijk centraal stond, werd bij Klimaan duidelijk dat er vraag naar verbreding was. ‘Naast het loskomen van fossiele brandstoffen is het welzijn van mensen, een gezonde lucht, lokale economie en landbouw ook belangrijk. Zo is de structuur rond de commons (wat voor iedereen van waarde is, nvdr) ook ontstaan. Die zijn het DNA van de burgerbeweging.’
Wat Klimaan ook nog als DNA heeft, zijn haar leden. ‘Ik voel een verantwoordelijkheid om een verbindende functie te hebben, om mensen een duurzaam engagement te laten opnemen. De relaties tussen onze leden spelen daarbij een belangrijk rol. Daarnaast willen mensen graag het gevoel hebben dat ze iets zinvol doen.’
Klimaan vzw groeide verder en daaruit kwam de oprichting van Klimaan cvso voort. Op die manier konden projecten worden gerealiseerd zonder te botsen op de juridische grenzen van een vzw. Met succes want ‘…op twee jaar tijd hebben we meer dan 500 aandeelhouders. En als we blijven groeien is the sky the limit.’ Ook het ledenaantal blijft groeien maar ‘we moeten wel ervoor waken dat dat engagement ook duurzaam blijft. Elke stap die we zetten mag lang duren, zolang het maar in de juiste richting is. Voor Klimaan cvso komt er ook een eerste werkkracht in dienst. Dat is een grote mijlpaal. Vanaf nu zal er dus op een andere niveau kunnen worden bijgedragen een nieuwe projecten.’
Elise steekt veel tijd in Klimaan als voorzitter. ‘Ik zou er zeker een voltijdse job van kunnen maken’, zegt ze daarover. ‘Ik ben vanaf volgend jaar drie jaar voorzitter. Dan is het ook tijd om de fakkel door te geven. In een burgerbeweging mag je jezelf niet onmisbaar maken. Zo krijgt iedereen ownership van zijn lidmaatschap in Klimaan.’
Wanneer we vragen waar Klimaan over vijf jaar staat, vertellen we erbij dat ze gerust groot mag dromen. We krijgen meteen het enthousiast antwoord: ‘Tja, optimist tot in de kist! Ik denk dat we een hele mooie toekomst tegemoet gaan. Ik denk dat iedereen snapt dat we ons leven en de maatschappij op een andere manier moeten organiseren. En door wat we uittesten met Klimaan, krijg je meer goesting in de transitie. We delen meer met elkaar, bouwen meer kennis op en kunnen mensen te werk stellen. Ik hoop dat we tegen dan een paar schaalvoordelen hebben gerealiseerd. Op dit moment liggen bijvoorbeeld op vier à vijf procent van de goedgeoriënteerde daken zonnepanelen in Vlaanderen. Dat laat nog 96% onderbenut potentieel over. Ik wil ook minstens één windmolen binnen vijf jaar!’
We lachen samen met haar antwoord. Een windmolen! Dat is wel een heel grote droom, en toch… wanneer we naar het optimisme van Elise luisteren en de effectieve Klimaanprojecten bekijken, kunnen we haar alleen maar gelijk geven. ‘Uiteraard liggen er ook wel uitdagingen in de toekomst’, verduidelijkt Elise. Zo zoekt Klimaan nog wat leden die bekend zijn met IT-zaken. Daarnaast moet er laagdrempelig kunnen gecommuniceerd worden over de voordelen van een energietransitie, zo kunnen we gaan naar een ‘yes please, in my backyard’.
Elise hoopt ook op nog meer structurele samenwerkingen met andere coöperaties en stabiele samenwerkingen met lokale besturen. ‘We werken nu al samen met Mechelen, Bonheiden, Sint-Katelijne-Waver en Zemst. Zo mogen er zeker nog vijf bijkomen.’
We vragen aan Elise wie we als volgende best kunnen interviewen voor onze reeks. Ze raadt ons Steven Laurijssen, de voorzitter van Klimaan cvso, aan. Waarbij ze ook nog de volgende anekdote vertelt: ‘Stevens vrouw kwam naar mij toe op de ledendag. Ik dacht dat ze iets zou zeggen over de grote hoeveelheid vrije tijd die hij in Klimaan steekt. Misschien ging ze mij zelfs een klein beetje onder mijn voeten geven… Maar integendeel, ze moedigde ons vooral aan om verder te doen. Ze heeft nu een zingende en fluitende man in huis en dat vindt ze zalig.’
We sluiten ons interview af en praten dan nog gezellig wat verder. Zowel tijdens ons gesprek met Elise als met het uittypen ervan, overvalt ons beiden hetzelfde gevoel. We wisten al dat duurzaamheid belangrijk was, we wisten niet dat het ook zó leuk kon zijn. Elise heeft er twee optimisten tot in de kist bij. We zien elkaar weer voor het interview met Steven binnenkort!
door Elise Steyaert | okt 19, 2020
Door Paul Laforce
Nu we weer regen hebben zijn we weeral de ‘hete’ dagen vergeten die ons dit jaar toch wel echt hebben doen bakken. Het was overal erg (te) warm, maar de verstedelijkte zones warmen nog meer op en 2020 was de voorbode van meer van dat op jaarbasis. Te heet is moordend en vooral s’nachts is het erger omdat we nood hebben aan afkoeling als we slapen. Dat dit nefast is voor de zwakkeren hoef ik niet meer uit te leggen na de zomer van 2003 en zijn 70,000 doden. We moeten vermijden dat we nu ook in onze regio gaan overschakelen op airco’s als enige oplossing (daar gaat de gewenste daling van het energieverbruik).
Ik wou mijn dak (toch al goed geïsoleerd) voorzien van een laag groen. Helaas kon niemand me bevestigen dat het extra gewicht kon gedragen worden, dus geen groen dak.
Opzoekingen op internet gingen in de richting van een ‘wit dak’; zonlicht reflecteren in plaats van absorberen is de boodschap.
De voordelen spreken voor zich:
- je meestal zwart of donkergijs (plat dak) warmt op in volle zon tot wel 79 graden
- daardoor gaat het sterk krimpen en uitzetten
Verschillende universiteiten bestudeerden dit, waaronder onze universiteit in Leuven. In de Verenigde Staten zijn er al ettelijke steden die dit uit noodzaak verplichten bij alle nieuwe gebouwen of daken die gemaakt worden. In Los Angeles noemen ze het de ‘cool roof ordinance‘ die moet zorgen voor reductie van smog en hitte gerelateerde ziektes/sterftes en ook energieverbuik.
Deze wetgeving is er al van toepassing sinds 2015. Sinds 2009 verft de stad daken van ziekenhuizen, non-profits en sociale woningen wit. In New York zijn er sinds 2009 al meer dan 550 vierkante kilometer daken wit geverfd. Een studie uit 2014 toonde aan dat dergelijke ‘koele daken’ de temperaturen in steden als New York of Washington met ongeveer 3 graden kunnen verlagen.
Bij ons is de Europese commissie (sinds 2009) op de boot gesprongen met de creatie van een EU Cool Roofs Council met focus op energie efficiëntie, wetenschappelijk onderzoek en promotie.
Ik hou niet graag van cijfers en statistieken maar daar beweren ze een energie reductie tot 30%, natuurlijk allemaal in optimale omstandigheden.
Ik kan je verzekeren dat ik het verschil voel. Ik kon de hitte langer buiten houden dan voorheen en das meegenomen. S’avonds wanneer alles nog erg lang hitte afgeeft deed mijn dak dat dus niet !
Praktisch
Ik heb zelf de verf aangebracht in één laag en dit was een eenvoudige affaire (je dak moet wel eerst schoongemaakt worden van vuil). Voor de 90 m2 heeft dit zo’n 600 euro gekost maar die heb ik er volgens mijn gevoel al uit.
En als je van plan bent om een nieuw dak te leggen, waarom niet meteen in witte roofing (of licht grijze of rode)?
Nog wat achtergrond lectuur :
https://www.goednieuws.be/2018/03/17/witte-daken-oplossing-opwarmende-steden/
https://ec.europa.eu/energy/intelligent/projects/en/projects/cool-roofs
http://www.buildup.eu/sites/default/files/content/Cool%20Roofs_EN_1.pdf
Voor wie de stap wil zetten en tegelijk lokale bedrijven wil steunen, zijn er verschillende belgische spelers. Ik heb er een aantal uitgezocht:
Groeten,
Paul Laforce
door Elise Steyaert | aug 24, 2020
Hoeveel lekkers herbergt een stad achter haar gevels, in (bedrijfs)tuinen, parken, op daken, misschien kelders na een vruchtbaar moestuinseizoen?
Met “Pluk de stad” wil Citamine een nieuwe traditie van “oogstdelen” introduceren in Mechelen. Heb jij in je tuin groenten, fruit of kruiden geteeld waarvan je wel heel veel opbrengst hebt en die je graag wil delen evt tegen een (vrije) bijdrage? Registreer je dan op www.plukdestad.be en hang een affiche aan je raam. Heb je een druivelaar, een fruit- of notenboom, heel veel tomaten, courgetten, pompoenen, of iets anders, leggen je kippen zoveel eieren dat je ze zelf niet verwerkt krijgt? Dan is het misschien wel leuk om de oogst die je zelf niet weggewerkt krijgt, te delen of te ruilen?
Wist jij al dat je buur een paar huizen verder de lekkerste boontjes kweekt maar dat ze er al langs zijn oren uitkomen? Verlekker jij je ook al jaren op de kersen van je achterbuur die jammer genoeg worden opgegeten door de vogels omdat hij geen ladder heeft om ze te oogsten?
Op www.plukdestad.be ontdek je waar je in Mechelen terecht kan om verse groenten, fruit, kruiden of andere natuurproducten te vinden die anders misschien weggegooid worden of rotten daardoor wespen en vliegen aantrekken.
Pluk de stad is een initiatief van Citamine. Citamine is een collectief van ondernemende burgers die de gezamenlijke ambitie hebben om van Mechelen een eetbare stad te maken door een ecosysteem op te zetten dat stadslandbouw op onderbenutte plekken in de stad connecteert tot één circulaire stadsboerderij.
Citamine activeert en bouwt bruggen tussen lokale burgers, lokale ondernemingen, lokale boeren en stadsdiensten om hen te helpen bij het initiëren en opschalen van initiatieven om lokale groenten te kweken, te delen en te consumeren. Dat doen we via moestuincoaching van samen- en buurttuininitiatieven, het initiëren van samenaankopen van plantgoed, het lanceren van “Pluk de Stad” en nog meer projecten in de pijplijn.
door Elise Steyaert | jun 12, 2020
We voelen een sluimerend, maar stijgend gevoel van bezorgdheid over droogte. Het probleem was steeds iets dat aan bod kwam bij mogelijke gevolgen van klimaatverandering, “over een paar decennia of zo”, maar het komt nu steeds dichterbij. De droogte van de voorbije maanden is iedereen opgevallen. In ons achterhoofd malen ook nog de zomers van 2018 en 2019 en het grondwaterpeil dat steeds verder zakt.
Vandaag geven 2/3e van de Vlaamse meetpunten een te lage grondwaterstand aan. In Antwerpen en Limburg werd vanaf mei de alarmfase oranje afgeroepen voor het brandgevaar. Dit is nog nooit zo vroeg gebeurd.
Water is, net als energie, lucht en grond een common waar wij ons met Klimaan als burgerbeweging voor willen inzetten. De leden van onze groep Water zoeken momenteel naar initiatieven om een impact te kunnen uitoefenen als burger, naast de bestaande werken die ons lokaal bestuur gepland heeft.
Wat gebeurt er al in onze regio?
De stad Mechelen heeft een risicoanalyse laten uitvoeren om vat te krijgen op hoe gevolgen van klimaatverandering zoals aanhoudende droogte of andere extreme weersomstandigheden zich in onze buurt gaan manifesteren. Ook is er een hemelwaterplan in de maak om een strategie uit te rollen zodat regenwater hergebruikt, geïnfiltreerd en gebufferd kan worden. Dit werk kost allemaal erg veel tijd, energie en vooral geld. Hoopgevend is dat stad Mechelen alvast een deel van de prijzenpot van de European Green Leaf Award 2020 zal besteden aan de ontharding van het Hoogstratenplein.
Wat kan er nog meer gebeuren en wat kunnen wij met Klimaan doen?
A) Ontharden is ‘the way to go’
Hoe komt het dat ons grondwaterpeil moeilijk herstelt? Naast het uitblijven van regenval, is onze verharding van de oppervlakte een grote boosdoener. Door alles vol beton, asfalt, dichte klinkers,… te leggen, krijgt het hemelwater geen kans om in onze steeds droger wordende bodem te infiltreren, maar stroomt het af via riolering naar een waterzuiveringsinstallatie of naar een waterloop. Om dit fenomeen tegen te gaan is het belangrijk om zo veel mogelijk neuzen dezelfde richting in te krijgen, en samen de bodem weer vrij te maken voor infiltratie. Het hemelwaterplan van onze overheden is een werk van decennia, en in de tussentijd kunnen burgers zich hier ook organiseren om in hun buurt de straat ‘uit te breken’.
Het Vlaamse Departement Omgeving lanceerde al een 45-tal proeftuinen (campagne Vlaanderen Breekt Uit). In Mechelen nam het co-housingproject Gummarushof en de naburige scouts het initiatief om in dit kader hun terreinen te ontharden (zie de projectfiche).
Als burgerbeweging kunnen we misschien ‘Mechelen Breekt Uit’ organiseren? Hiermee breiden we uit naar verschillende wijken en buurtparken, zodat we deze ontharding in een stroomversnelling kunnen brengen, met een sappige bodem voor fleurige en frisgroene vegetatie als direct zichtbare voordelen voor de buurtbewoners.
Ook kunnen we weer een groepsaankoop organiseren voor hemelwaterinstallaties en infiltratievoorzieningen.
B) Waterbesparing: nieuwe reflexen bij ons allemaal
Momenteel denken velen pas na over waterverspilling, wanneer de droogtes tot zo’n kritiek punt zijn gekomen dat het nationaal nieuws wordt. Ik vraag me soms af of we later aan de volgende generaties gaan vertellen “Je kan het niet voor mogelijk houden, maar tot de beginjaren ’20 spoelden we nog steeds massaal onze toiletten door met drinkbaar water, vulden we er zwembaden mee en wasten we auto’s alsof er een onuitputtelijke waterbron was”. Volgend op een reactie zoals ik had als kind op de beelden van sigarettenreclame.
Wat kan je zelf doen?
- Als basis: Inzicht krijgen in je huishoudelijk watergebruik. Meten is weten! Noteer maandelijks je meterstand en bereken hoeveel je gezin per persoon per dag verbruikt. En zie op dit overzicht waar je kan besparen.
Een handige tool hierbij is Energie-ID, als je onze groep Mechelen Klimaatneutraal wil komen versterken? Welkom!
- Er zijn talloze bronnen waar we geïnformeerd worden over hoeveel water welke handeling vergt. Van zichtbare liters in je eigen huishouden tot onzichtbare liters bij de productie van bijvoorbeeld koffie, kledij en vlees.
Hier zullen we zeker nog dieper op ingaan in een volgende blog.
We geven hier alvast 4 (zichtbare) waterbesparingstips mee:
- Als je er nog geen hebt: plaats een spaardouchekop. Met dit eenvoudig tussenstukje bespaar je op jaarbasis 10.000 liter water. Dit is geen typefout, het halveert nl. het waterverbruik en dit levert al gauw 40 liter op per douchebeurt. Wel niet extra lang douchen dan ;).
- Gebruik een emmertje! Probeer zoveel mogelijk grijs water op te vangen om te hergebruiken: koud douchewater of spoelwater van groenten zijn prima geschikt voor je (tuin)planten.
Ook zeepwater van onze veelvuldige handenwasbeurten kan je perfect opvangen in emmers om daarmee je toilet door te spoelen. Daar spaar je algauw zo’n 50 liter zuiver drinkwater per dag mee uit.
- Vang je regenwater op in een regenton of nog beter:
Plaats een regenwaterput of hemelwaterinstallatie om aan te sluiten op het toilet en/of wasmachine. Stad Mechelen geeft hiervoor een premie tot 550 euro! (Meer info vind je hier).
- Droogte in de tuin aanpakken kan je zo doen, zonder al te veel water te gebruiken:https://www.velt.nu/nieuws/enorme-droogte-5-tips-voor-je-tuin Of kies voor meerjarige eetbare planten, de basis van de permacultuur. Door hun sterk wortelgestel hoef je die (na het eerste jaar) helemaal geen water te geven.
In de pers:
Er verschenen de laatste weken prachtige initiatieven, die erg inspirerend werken:
Voorbeelden uit Gent:
Al gauw opgevolgd door Mechelen:
- Opvangen en verdelen bemalingswater uit bouwputten .
Heb je zin om hier mee je schouders onder te zetten?
Word actief lid bij Klimaan en geef als interesse ‘water’ aan.
Je wordt vervolgens uitgenodigd voor een volgende bijeenkomst van de groep Water en de rest vloeit vanzelf.
door Griet Van Hulle | jun 7, 2020
Door GUIDO VOET
De common water was de blinde vlek in onze werking. Tijdens het rondje bij de start van de laatste klimaandelijkse over wat ons bezig hield tijdens de coronatijd, brachten verschillende klimaners het thema water ter sprake. We waren nog vòòr de waterloze kranen in Overijse, maar het extreme droge voorjaar maakte dat het thema ondanks corona al op de agenda stond.
We gingen online in kleine werkgroepjes nadenken over o.a. Klimaan als energiegemeenschap, onze samenwerking met de scholen, ons Mechcico project,… Een werkgroepje water was snel toegevoegd en onze eerste brainstorm over de nog braakliggende common was een feit. Enkele invalshoeken: in de wijk Heihoek wordt nagedacht om bij de wegenwerken een collectieve regenwaterput te installeren waar de omwonenden met een waterpomp uit zouden kunnen putten om te poetsen, voor de planten in hun tuin. De werkgroep Grond was bij het aanleggen van een buurttuintje tot de vaststelling gekomen dat ze niet altijd gebruik kunnen maken van bestaande regenputten. Het Mechels Broek, historisch een zeer nat gebied, doet al jaren zijn reputatie geen eer meer aan.
Minister Demir had net beslist om een deel van de Groene Delle op te offeren voor industriegebied. Ik merkt tijdens een fietstocht door Nederland dat net over onze grens op pleintjes wandelaars, fietsers zich kunnen bevoorraden aan waterkraantjes, terwijl bij heel wat mensen het idee leeft dat drinkwater uit een plastiek fles moet komen.
Kortom: tijd om ook de common Water aan te pakken, om te gaan praten met de schepen van openbare werken, met lokale mensen die mee het beleid van de watermaatschappijen uittekenen. Om te sensibiliseren rond duurzaam gebruik van water: met een gemiddeld direct waterverbruik van 100 liter per dag per gezin is er best heel wat marge, daarenboven is er ons indirect verbruik via de landbouw, de veeteelt, voor de productie van textiel.
Ontharding, infiltratie en opvang van regenwater zijn woorden die nu dikwijls klinken in onze werkgroep, en heel binnenkort lees je een vervolg over de evolutie van deze thema’s binnen onze burgerbeweging.
Heb je zin om mee te werken? Word actief lid en geef aan dat je het thema ‘water’ wil volgen.
door Elise Steyaert | jun 1, 2020
Het is alle hens aan dek voor de toekomstige bewoners van het eerste Wooncoop project in Kessel-Lo. Zij hebben een woondroom in een voormalige veehandelaarswoning (Gemeentestraat 234-236). Geïnteresseerde mede-bewoners en geïnteresseerde mede-investeerders: dit bericht is voor jou!
Credits: https://www.wooncoop.be/gemeentestraat/
Even opfrissen. Wat hield dat wooncoop-model nu weer in? Een wooncoöperatie is eigenaar van woningen en verhuurt ze aan de bewoners. Alle bewoners zijn ook aandeelhouder en dus mede-eigenaar van de coöperatie: je huurt dus in feite bij jezelf!
In landen als Oostenrijk, Duitsland en Zwitserland is het al veel meer ingeburgerd dat je vastgoed samen aankoopt onder de vorm van een coöperatie. De coöperatie maakt langetermijn en duurzame keuzes zodat het vastgoed het collectieve belang dient. Het rendement op de aangekochte aandelen zorgt er voor dat je ook financieel blijft meegenieten.
Het appeltje voor de dorst opbouwen terwijl je gelijktijdig meer flexibel van woonvorm kan veranderen afhankelijk van woonbehoeftes? Het kan dus wel degelijk. In ons land toont de coöperatie Wooncoop dat aan met reeds 10 opgestarte projecten.
Klimaan nodigde deze bevlogen ondernemers vorig jaar uit op een infosessie en heel wat Mechelaars toonden zich ook enthousiast om samen met Wooncoop ook een lokaal project op te starten.
Maar het gaat hier niet over ons in Mechelen, het gaat over de bewonersgroep in Kessel-Lo die aan het popelen zijn om ook hun droomproject te realiseren.
“Wooncoop biedt een simpel antwoord op enkele grote uitdagingen zoals een tekort aan open ruimte, individualisering en stijgende vastgoedprijzen. Het was voor ons dan ook een gemakkelijke beslissing om mee in dit project te stappen”. Aldus Michelle en Yolan, mede-toekomstige-bewoners van het Wooncoop project in Kessel-Lo.
De bewonergsgroep heeft 800.000 euro samengebracht, maar er is nog nood aan minstens eenzelfde grootte-orde van bedrag voor de volgende fases. Om dit voor elkaar te krijgen roept Wooncoop op aan iedereen om kandidaat-investeerder te worden. Je kan mee investeren vanaf 5.000 euro door een lening te voorzien met een bruto rendement van 2%. Het gaat dan om een investeringsbelofte, de centjes worden opgevraagd vanaf dat de aankoop effectief kan doorgaan. Deze weken zijn hiervoor cruciaal. Alle informatie hierover, alsook een voorbeeld van zo’n leningovereenkomst, vind je op deze webpagina: https://www.wooncoop.be/gemeentestraat/
Via dit filmpje maak je direct kennis met het project en de bewonersgroep.
