Meer over de commons

Voor commons (uit het Engels) bestaat geen Nederlandstalig woord dat de lading volledig dekt. In een strikte definitie gaat het bijvoorbeeld over een gemeenschappelijke graasweide of visvijver, beheerd door de gebruikers van deze weide of vijver. Maar het kan ook gaan over gemeenschappelijke kennis. Wikipedia is een bekend voorbeeld.

Vaak wordt met commons verwezen naar burgercollectieven, die als groep spullen bezitten en beheren, of diensten aanbieden. Dat gaat heel breed, van samentuinen tot co-housingprojecten en hernieuwbare energiecoöperaties. Zo’n commons brengen een ander mens- en wereldbeeld in de praktijk (Oikos 2018/1).

Succesvolle commons

Elinor Ostrom bestudeerde verschillende succesvolle commons en toonde hoe het wél kan: beperk de vrijheid, zorg voor een goed beheer en duidelijke regels. Hiermee won ze in 2009 de Nobelprijs voor Economie. Ook Michel Bauwens brengt in zijn bestseller De wereld redden een hoopvol verhaal, met praktijkvoorbeelden van succesvolle hedendaagse commons, en de voorwaarden voor hun succes. Hun boodschap is duidelijk: als je elk apart gaat vissen in een meer, zal het meer snel zijn leeggevist. Als je met elkaar afspreekt hoeveel elk mag vissen, is het een eindeloze bron van voedsel.

De commons vandaag

Onze oceanen worden vandaag leeggevist omdat er geen regels zijn die gedragen worden door de volledige groep mensen die gebruik maakt van deze common (de oceanen, het visbestand). In onze geglobaliseerde wereld met een vrije markteconomie is het moeilijk om dergelijke algemene regels in de praktijk te brengen.

Ook op lokaal vlak worden commons vaak slecht beheerd. Denk aan het fijn stof in onze steden (common: schone lucht) of de afname van open ruimte door te veel bebouwing (common: grond). Steeds vaker nemen burgers het initiatief om nieuwe afspraken te maken rond het beheer van de commons in hun lokale gemeenschap.