door Fiene Keppens | feb 12, 2021
Verslag van de Warme Winteravond over groene warmte
Om een CO₂-neutrale samenleving te bereiken in 2050 is er een totale omschakeling vereist van onze energievoorziening. Deze noodzakelijke energietransitie moet het gebruik van fossiele brandstoffen aan banden leggen en duurzame energiebronnen zoals wind, zon, water en aarde benutten. Deze bronnen voorzien in elektriciteit maar ook in warmte. De warmtevraag is met voorsprong de grootste in Vlaanderen. Maar liefst 85% van het gemiddelde huishoudelijk energieverbruik gaat naar de verwarming van de woning en verwarmen van water. Momenteel verwarmt 90% zijn woning met aardgas of stookolie. Slechts 5,5% van de verbruikte energie voor verwarming is afkomstig van duurzame bronnen (hoofdzakelijk biomassa). De transitie naar duurzaam verwarmen is dus – zacht uitgedrukt – een uitdaging.
Duurzaam verwarmen was daarom een relevante themakeuze voor de Warme Winteravond. Kan een woning verwarmd worden zonder aardgas? Welke toepassingen worden hiervoor gebruikt? En welke goede voorbeelden bestaan er al in Vlaanderen? De vraag is niet meer óf er geen aardgas meer moet gebruikt worden, maar eerder hoe de transitie zo snel en praktisch mogelijk kan verlopen. Nederland toont nationale ambitie met het programma aardgasvrije wijken. In Vlaanderen klinken die ambities (nog) niet erg luid. Dit neemt niet weg dat steden en gemeenten aan de slag gaan met duurzame verwarming. In Mechelen wordt de warmtevraag en -aanbod in kaart gebracht. Op die manier kan vraag en aanbod op elkaar worden afgestemd in concrete projecten. Een lopende studie gaat bijvoorbeeld op zoek naar de beste warmteoplossing voor de Mechelse Vesten.
Sprekers Sebastian Baes en Jan Denayer zijn volop bezig met het vraagstuk rond duurzaam verwarmen via aquathermie. Dit is de verzamelterm voor het onttrekken, opslaan en distribueren van warmte uit water. Ze onderzochten in hun thesis het warmtepotentieel in rivieren. De Dijle blijkt alvast een prima warmtebron om de gebouwen in Mechelen te verwarmen. In dit geval wordt gebruik gemaakt van oppervlaktewater. Andere mogelijke bronnen voor aquathermie zijn rioolwater en drinkwater. Mechelaars Johan en Anita zetten deze theorie om in de praktijk. Toen hun gasketel aan vervanging toe was, zocht het koppel een duurzaam alternatief. Het resultaat is een warmtepomp die de woning verwarmt met Dijlewater. Een warmtepomp haalt warmte uit water, grond of lucht en werkt op elektriciteit. Bij Johan en Anita wordt elektriciteit opgewekt met zonnepanelen op hun dak. Op deze manier slagen ze erin hun woning fossielvrij te verwarmen. Klik hier om het hele verhaal van Johan en Anita te lezen.
Bron: Website Vlaamse Scriptieprijs
Ieder z’n eigen warmtepomp en zonnepanelen dan maar? Dat is niet de meest efficiënte oplossing volgens de spreker Hartwin Leen (Kelvin Solutions). Hartwin is expert op het vlak van duurzame verwarming en betrokken bij het project Warmte Verzilverd. Dit is een warmtenet in Mortsel en Edegem. Een warmtenet wordt ook wel eens stadsverwarming genoemd. Het verdeelt warmte aan verschillende afnemers in een straat, wijk of stad. Of een warmtenet duurzaam is, hangt af van de warmtebron. Het project in Mortsel en Edegem brengt industriële restwarmte van de Agfa-Gevaertfabriek naar een nieuwe wijk en bedrijven enkele honderden meters verderop.
©-Regine-Mahaux-WarmteVerzilverd.
Een warmtenet is echter een grootschalig infrastructuurproject waarbij verschillende partners betrokken zijn. Ook de financiële input moet er zijn, voor het project van Warmte Verzilverd was er zo’n 5,5 miljoen euro nodig. Met behulp van energiecoöperaties ZuidtrAnt-W en Ecopower konden burgers mee investeren in het project. Dit maakte het warmtenet coöperatief, legt spreker Sophie Loots van ZuidtrAnt-W uit. Ondanks de financiële en administratieve struikelblokken, is het net op dit moment een maand operationeel.
Deze Warme Winteravond inspireerde de deelnemers met verschillende warmteoplossingen. Van individuele mogelijkheden als een warmtepomp tot collectieve projecten als een coöperatief warmtenet. Ook de bron kan verschillen: van warmte uit water, grond en lucht, tot restwarmte uit de industrie. Het zal een combinatie van dit alles vergen om elke woning warm te houden in de toekomst. Wij zien een warmtenet dat het centrum van Mechelen verwarmt met water uit de Dijle alvast zitten.
Wil je graag meer weten? Alle presentaties en de opnames van de warme winteravond zijn te herbekijken op de website van Mechelen Klimaatneutraal.
Lees verder over dit thema: De Vlaamse Scriptieprijs, Mechelen Klimaatneutraal, Warmte Verzilverd.
De Warme Winteravond is een samenwerking met Mechelen Klimaatneutraal, Natuurpunt en Het Prediheren – Bibliotheek Mechelen.
door Elise Steyaert | dec 30, 2020
Door Guido Voet
Palmolie, het zit in 50% van de consumentenproducten: in shampoos, in talrijke voedingsproducten en zelfs in brandstoffen. Dat het een bijzonder goedkoop product is, zal daar ongetwijfeld niet vreemd aan zijn. Maar de schaduwzijde is dat de plantages heel wat oppervlakte innemen in het evenaarsgebied waar regenwouden, de groene longen van onze planeet, onder druk staan en in een recordtempo verdwijnen. Met als gevolg een enorm verlies aan biodiversiteit. De plantages worden vaak aangelegd door grote bedrijven met de steun van corrupte regeringen. Plaatselijke boeren verliezen hierbij hun landbouwgrond. Terwijl die plaatselijke landbouwers vaak vertrouwd zijn met het telen van duurzame kleinschalige palmolie, variëteiten die hun plaats hebben in de lokale flora.
Er bestaat dus ook duurzame palmolie.
We kunnen als consument dus ook hier het verschil maken. Zo heeft Oxfam Wereldwinkels sinds dit jaar een palmolie vrije chocopasta in het gamma, naast de chocopasta met noten en fondant pasta’s waarin minder palmolie zit dan gebruikelijk. Het Europees Parlement heeft recent een resolutie aangenomen die de commissie oproept om regelgeving te maken over import van producten waarbij ontbossing aan de basis ligt. Er is dus hoop!
Winkelen in de Wereldwinkel is in deze corona tijden meer dan ooit een meerwaarde en de impact op economieën in het zuiden is zo mogelijk nog groter. Ook kan je nog steeds terecht op de webshop.
Meer achtergrondinformatie over palmolie vind je hier: https://www.oxfamwereldwinkels.be/nieuws/wat-is-er-aan-de-hand-met-palmolie/?fbclid=IwAR0jacMHF6H9Azykl03hulZ_7_pQ3QO32eFBKDrI-FFUV1V6KuDUPD1z-wE
door Elise Steyaert | okt 19, 2020
Door Paul Laforce
Nu we weer regen hebben zijn we weeral de ‘hete’ dagen vergeten die ons dit jaar toch wel echt hebben doen bakken. Het was overal erg (te) warm, maar de verstedelijkte zones warmen nog meer op en 2020 was de voorbode van meer van dat op jaarbasis. Te heet is moordend en vooral s’nachts is het erger omdat we nood hebben aan afkoeling als we slapen. Dat dit nefast is voor de zwakkeren hoef ik niet meer uit te leggen na de zomer van 2003 en zijn 70,000 doden. We moeten vermijden dat we nu ook in onze regio gaan overschakelen op airco’s als enige oplossing (daar gaat de gewenste daling van het energieverbruik).
Ik wou mijn dak (toch al goed geïsoleerd) voorzien van een laag groen. Helaas kon niemand me bevestigen dat het extra gewicht kon gedragen worden, dus geen groen dak.
Opzoekingen op internet gingen in de richting van een ‘wit dak’; zonlicht reflecteren in plaats van absorberen is de boodschap.
De voordelen spreken voor zich:
- je meestal zwart of donkergijs (plat dak) warmt op in volle zon tot wel 79 graden
- daardoor gaat het sterk krimpen en uitzetten
Verschillende universiteiten bestudeerden dit, waaronder onze universiteit in Leuven. In de Verenigde Staten zijn er al ettelijke steden die dit uit noodzaak verplichten bij alle nieuwe gebouwen of daken die gemaakt worden. In Los Angeles noemen ze het de ‘cool roof ordinance‘ die moet zorgen voor reductie van smog en hitte gerelateerde ziektes/sterftes en ook energieverbuik.
Deze wetgeving is er al van toepassing sinds 2015. Sinds 2009 verft de stad daken van ziekenhuizen, non-profits en sociale woningen wit. In New York zijn er sinds 2009 al meer dan 550 vierkante kilometer daken wit geverfd. Een studie uit 2014 toonde aan dat dergelijke ‘koele daken’ de temperaturen in steden als New York of Washington met ongeveer 3 graden kunnen verlagen.
Bij ons is de Europese commissie (sinds 2009) op de boot gesprongen met de creatie van een EU Cool Roofs Council met focus op energie efficiëntie, wetenschappelijk onderzoek en promotie.
Ik hou niet graag van cijfers en statistieken maar daar beweren ze een energie reductie tot 30%, natuurlijk allemaal in optimale omstandigheden.
Ik kan je verzekeren dat ik het verschil voel. Ik kon de hitte langer buiten houden dan voorheen en das meegenomen. S’avonds wanneer alles nog erg lang hitte afgeeft deed mijn dak dat dus niet !
Praktisch
Ik heb zelf de verf aangebracht in één laag en dit was een eenvoudige affaire (je dak moet wel eerst schoongemaakt worden van vuil). Voor de 90 m2 heeft dit zo’n 600 euro gekost maar die heb ik er volgens mijn gevoel al uit.
En als je van plan bent om een nieuw dak te leggen, waarom niet meteen in witte roofing (of licht grijze of rode)?
Nog wat achtergrond lectuur :
https://www.goednieuws.be/2018/03/17/witte-daken-oplossing-opwarmende-steden/
https://ec.europa.eu/energy/intelligent/projects/en/projects/cool-roofs
http://www.buildup.eu/sites/default/files/content/Cool%20Roofs_EN_1.pdf
Voor wie de stap wil zetten en tegelijk lokale bedrijven wil steunen, zijn er verschillende belgische spelers. Ik heb er een aantal uitgezocht:
Groeten,
Paul Laforce
door Elise Steyaert | jun 12, 2020
We voelen een sluimerend, maar stijgend gevoel van bezorgdheid over droogte. Het probleem was steeds iets dat aan bod kwam bij mogelijke gevolgen van klimaatverandering, “over een paar decennia of zo”, maar het komt nu steeds dichterbij. De droogte van de voorbije maanden is iedereen opgevallen. In ons achterhoofd malen ook nog de zomers van 2018 en 2019 en het grondwaterpeil dat steeds verder zakt.
Vandaag geven 2/3e van de Vlaamse meetpunten een te lage grondwaterstand aan. In Antwerpen en Limburg werd vanaf mei de alarmfase oranje afgeroepen voor het brandgevaar. Dit is nog nooit zo vroeg gebeurd.
Water is, net als energie, lucht en grond een common waar wij ons met Klimaan als burgerbeweging voor willen inzetten. De leden van onze groep Water zoeken momenteel naar initiatieven om een impact te kunnen uitoefenen als burger, naast de bestaande werken die ons lokaal bestuur gepland heeft.
Wat gebeurt er al in onze regio?
De stad Mechelen heeft een risicoanalyse laten uitvoeren om vat te krijgen op hoe gevolgen van klimaatverandering zoals aanhoudende droogte of andere extreme weersomstandigheden zich in onze buurt gaan manifesteren. Ook is er een hemelwaterplan in de maak om een strategie uit te rollen zodat regenwater hergebruikt, geïnfiltreerd en gebufferd kan worden. Dit werk kost allemaal erg veel tijd, energie en vooral geld. Hoopgevend is dat stad Mechelen alvast een deel van de prijzenpot van de European Green Leaf Award 2020 zal besteden aan de ontharding van het Hoogstratenplein.
Wat kan er nog meer gebeuren en wat kunnen wij met Klimaan doen?
A) Ontharden is ‘the way to go’
Hoe komt het dat ons grondwaterpeil moeilijk herstelt? Naast het uitblijven van regenval, is onze verharding van de oppervlakte een grote boosdoener. Door alles vol beton, asfalt, dichte klinkers,… te leggen, krijgt het hemelwater geen kans om in onze steeds droger wordende bodem te infiltreren, maar stroomt het af via riolering naar een waterzuiveringsinstallatie of naar een waterloop. Om dit fenomeen tegen te gaan is het belangrijk om zo veel mogelijk neuzen dezelfde richting in te krijgen, en samen de bodem weer vrij te maken voor infiltratie. Het hemelwaterplan van onze overheden is een werk van decennia, en in de tussentijd kunnen burgers zich hier ook organiseren om in hun buurt de straat ‘uit te breken’.
Het Vlaamse Departement Omgeving lanceerde al een 45-tal proeftuinen (campagne Vlaanderen Breekt Uit). In Mechelen nam het co-housingproject Gummarushof en de naburige scouts het initiatief om in dit kader hun terreinen te ontharden (zie de projectfiche).
Als burgerbeweging kunnen we misschien ‘Mechelen Breekt Uit’ organiseren? Hiermee breiden we uit naar verschillende wijken en buurtparken, zodat we deze ontharding in een stroomversnelling kunnen brengen, met een sappige bodem voor fleurige en frisgroene vegetatie als direct zichtbare voordelen voor de buurtbewoners.
Ook kunnen we weer een groepsaankoop organiseren voor hemelwaterinstallaties en infiltratievoorzieningen.
B) Waterbesparing: nieuwe reflexen bij ons allemaal
Momenteel denken velen pas na over waterverspilling, wanneer de droogtes tot zo’n kritiek punt zijn gekomen dat het nationaal nieuws wordt. Ik vraag me soms af of we later aan de volgende generaties gaan vertellen “Je kan het niet voor mogelijk houden, maar tot de beginjaren ’20 spoelden we nog steeds massaal onze toiletten door met drinkbaar water, vulden we er zwembaden mee en wasten we auto’s alsof er een onuitputtelijke waterbron was”. Volgend op een reactie zoals ik had als kind op de beelden van sigarettenreclame.
Wat kan je zelf doen?
- Als basis: Inzicht krijgen in je huishoudelijk watergebruik. Meten is weten! Noteer maandelijks je meterstand en bereken hoeveel je gezin per persoon per dag verbruikt. En zie op dit overzicht waar je kan besparen.
Een handige tool hierbij is Energie-ID, als je onze groep Mechelen Klimaatneutraal wil komen versterken? Welkom!
- Er zijn talloze bronnen waar we geïnformeerd worden over hoeveel water welke handeling vergt. Van zichtbare liters in je eigen huishouden tot onzichtbare liters bij de productie van bijvoorbeeld koffie, kledij en vlees.
Hier zullen we zeker nog dieper op ingaan in een volgende blog.
We geven hier alvast 4 (zichtbare) waterbesparingstips mee:
- Als je er nog geen hebt: plaats een spaardouchekop. Met dit eenvoudig tussenstukje bespaar je op jaarbasis 10.000 liter water. Dit is geen typefout, het halveert nl. het waterverbruik en dit levert al gauw 40 liter op per douchebeurt. Wel niet extra lang douchen dan ;).
- Gebruik een emmertje! Probeer zoveel mogelijk grijs water op te vangen om te hergebruiken: koud douchewater of spoelwater van groenten zijn prima geschikt voor je (tuin)planten.
Ook zeepwater van onze veelvuldige handenwasbeurten kan je perfect opvangen in emmers om daarmee je toilet door te spoelen. Daar spaar je algauw zo’n 50 liter zuiver drinkwater per dag mee uit.
- Vang je regenwater op in een regenton of nog beter:
Plaats een regenwaterput of hemelwaterinstallatie om aan te sluiten op het toilet en/of wasmachine. Stad Mechelen geeft hiervoor een premie tot 550 euro! (Meer info vind je hier).
- Droogte in de tuin aanpakken kan je zo doen, zonder al te veel water te gebruiken:https://www.velt.nu/nieuws/enorme-droogte-5-tips-voor-je-tuin Of kies voor meerjarige eetbare planten, de basis van de permacultuur. Door hun sterk wortelgestel hoef je die (na het eerste jaar) helemaal geen water te geven.
In de pers:
Er verschenen de laatste weken prachtige initiatieven, die erg inspirerend werken:
Voorbeelden uit Gent:
Al gauw opgevolgd door Mechelen:
- Opvangen en verdelen bemalingswater uit bouwputten .
Heb je zin om hier mee je schouders onder te zetten?
Word actief lid bij Klimaan en geef als interesse ‘water’ aan.
Je wordt vervolgens uitgenodigd voor een volgende bijeenkomst van de groep Water en de rest vloeit vanzelf.
door Elise Steyaert | jun 1, 2020
Het is alle hens aan dek voor de toekomstige bewoners van het eerste Wooncoop project in Kessel-Lo. Zij hebben een woondroom in een voormalige veehandelaarswoning (Gemeentestraat 234-236). Geïnteresseerde mede-bewoners en geïnteresseerde mede-investeerders: dit bericht is voor jou!
Credits: https://www.wooncoop.be/gemeentestraat/
Even opfrissen. Wat hield dat wooncoop-model nu weer in? Een wooncoöperatie is eigenaar van woningen en verhuurt ze aan de bewoners. Alle bewoners zijn ook aandeelhouder en dus mede-eigenaar van de coöperatie: je huurt dus in feite bij jezelf!
In landen als Oostenrijk, Duitsland en Zwitserland is het al veel meer ingeburgerd dat je vastgoed samen aankoopt onder de vorm van een coöperatie. De coöperatie maakt langetermijn en duurzame keuzes zodat het vastgoed het collectieve belang dient. Het rendement op de aangekochte aandelen zorgt er voor dat je ook financieel blijft meegenieten.
Het appeltje voor de dorst opbouwen terwijl je gelijktijdig meer flexibel van woonvorm kan veranderen afhankelijk van woonbehoeftes? Het kan dus wel degelijk. In ons land toont de coöperatie Wooncoop dat aan met reeds 10 opgestarte projecten.
Klimaan nodigde deze bevlogen ondernemers vorig jaar uit op een infosessie en heel wat Mechelaars toonden zich ook enthousiast om samen met Wooncoop ook een lokaal project op te starten.
Maar het gaat hier niet over ons in Mechelen, het gaat over de bewonersgroep in Kessel-Lo die aan het popelen zijn om ook hun droomproject te realiseren.
“Wooncoop biedt een simpel antwoord op enkele grote uitdagingen zoals een tekort aan open ruimte, individualisering en stijgende vastgoedprijzen. Het was voor ons dan ook een gemakkelijke beslissing om mee in dit project te stappen”. Aldus Michelle en Yolan, mede-toekomstige-bewoners van het Wooncoop project in Kessel-Lo.
De bewonergsgroep heeft 800.000 euro samengebracht, maar er is nog nood aan minstens eenzelfde grootte-orde van bedrag voor de volgende fases. Om dit voor elkaar te krijgen roept Wooncoop op aan iedereen om kandidaat-investeerder te worden. Je kan mee investeren vanaf 5.000 euro door een lening te voorzien met een bruto rendement van 2%. Het gaat dan om een investeringsbelofte, de centjes worden opgevraagd vanaf dat de aankoop effectief kan doorgaan. Deze weken zijn hiervoor cruciaal. Alle informatie hierover, alsook een voorbeeld van zo’n leningovereenkomst, vind je op deze webpagina: https://www.wooncoop.be/gemeentestraat/
Via dit filmpje maak je direct kennis met het project en de bewonersgroep.
door Elise Steyaert | mei 10, 2020
Door Guido Voet
Paaszaterdag vond de jaarlijkse Algemene Vergadering van Ecopower plaats, deze was gepland in de Gentse Bijloke. Door de huidige situatie werd het een interactieve streaming, ‘live’ vanuit het Ecopower kantoor in Berchem. Het bespaarde me een treinritje, maar jammer genoeg ook het in de namiddag gereserveerde bezoekje aan de Van Eycktentoonstelling.
De nieuwe windturbine in Eeklo werd dit voorjaar opgebouwd, het project voorzien voor 2020 liep vertraging op na een faillissement van het bedrijf dat de turbine ging bouwen. De onderdelen die in productie waren, werden rechtstreeks aangekocht en dit voorjaar werd de turbine met een half jaartje vertraging opgebouwd. Als alles volgens plan verloopt, worden dit jaar twee turbines in Schelle geplaatst. De laatste procedures rond twee turbines in Lanaken worden ook dit jaar afgerond, mogelijk worden ze in 2021 gerealiseerd. Ook voor de daaropvolgende jaren zijn er projecten in aanvraag en in voorbereiding. Investeren in wind vergt veel doorzettingsvermogen, want projecten krijgen nog steeds heel wat tegenwind. Echter, met goed onderbouwde dossiers kunnen er nog altijd projecten worden gerealiseerd, met een mooi rendement- niet in het minst wat betreft CO2-besparing!
In 2019 werd er ook geïnvesteerd in zonnepanelen op daken van scholen, overheidsgebouwen,… net zoals ons Klimaanproject in Bonheiden. In 2020 zal er o.a. ook worden geïnvesteerd in Antwerpen Zuid en een raamcontract met het Vlaams Energiebedrijf biedt ook heel wat perspectief. Samen met ZuidtrAnt zal er verder worden geïnvesteerd in een warmtenet in Mortsel en Edegem. Op de warme winteravond van 3 februari ’21 gaan we dit project aan bod laten komen. Het is nog veraf, maar je kan je alvast hier inschrijven.
Het aantal coöperanten steeg met meer dan 2000 naar 59.321, de elektriciteit productie steeg met meer dan 6.5 miljoen kWh en is ruim voldoende om aan alle 49.000 aansluitingen lokaal geproduceerde groene stroom te leveren. Nieuwe klanten blijven uiteraard welkom, zeker met de stijgende productie. Steeds meer burgers treden toe tot burgercoöperaties en werken zo mee aan het realiseren van de energietransitie. Ecopower sloot het boekjaar af met een winst van 1.5 miljoen, de algemene vergadering besliste om een dividend uit te keren aan de aandeelhouders.
Volgend voorjaar organiseert Klimaan cvso haar eerste algemene vergadering, ik kijk er alvast naar uit, om onze aandeelhouders, hopelijk in levende lijve, te ontmoeten.
