Energiemonitoring

Energiemonitoring

door | okt 25, 2021

Energiemonitoring verbruiksgegevens

Als we weten dat een gemiddelde traditionele woning jaarlijks 4Ton CO2eq uitstoot voor verwarming en 1Ton CO2eq voor electriciteitsverbruik, dan staat de gemiddelde CO2eq uitstoot gecreëerd door de productie van de bouwmaterialen (91T CO2eq voor een gemiddelde woning) gelijk aan 18 jaar uitstoot van een woning tijdens gebruik. 

Deze uitstoot komt vooral door productie van metalen en cement/beton[1] en dus is er veel klimaatwinst mogelijk door te bouwen met andere materialen (houtskeletbouw en Polystyreen) of bij renovatie en afbraak zoveel mogelijk bouwmaterialen te behouden of te hergebruiken.

[1] https://www.abt.eu/actueel/blog/hoogovenslak-in-beton-en-duurzaamheid-hoe-zit-het-nou-echt.aspx: 30% bindmiddel in beton, of ongeveer 15T bindmiddel of cement per 51T beton in een gemiddelde woning.

Het verbruik van de oude bib werd opgemeten omwille van 2 doelen:

  1. Gebruikers en bezoekers van de panden informeren over energieverbruik om het verbruik te verlagen. (real time was hiervoor niet nodig – slow-data volstaan hiervoor).
  2. Opbrengsten van technische installaties opvolgen om ervan te leren of als onderdeel van de opvolging van overeenkomsten (zoals de CESCOOP) tussen de partners.

 

Volgens het klimaatactieplan van Stad Mechelen zou de verhuis van de bibliotheek van de Moensstraat naar het Prediherenklooster gepaard gaan met een besparing van 26 ton CO2equitstoot, omdat het nieuwe bibgebouw voor de verwarming energie-efficiënter is (ref. gasfactuur Predikheren van 347 MWh).

Stad Mechelen

Leerlessen

  • Technische berekeningen en modellen zijn vaak complex en niet meer zo toegankelijk voor eenvoudige communicatie hierrond. Vrijwilligers steken veel tijd om inzicht in de specifieke case te krijgen.  Hoe specifieker data zijn, hoe minder bruikbaar ze ook worden voor toepassingen en leerlessen elders. Vaak is het moeilijk om veralgemeenbare nuttige output te genereren, al hebben we met de methodische onderbouw herbruikinventaris en relighting, als met de uitbouw van de Impactschatter hier wel een bijdrage aan willen geven. 
  • Opvallend is dat juist burgers die algemene “het moet nuttig blijven” trend warmhouden binnen de burgerbeweging en de zoektocht naar relevantie van data heeft vaak geleid tot een andere presentatie van rekenmodellen, basisparameters, of businessmodellen. Er wordt ook niet gezocht naar zware monitoring en evaluatie-instrumenten, maar naar het bekomen van nuttige resultaten, die in verhouding staan tot de inspanningen om deze te bekomen.  Het motto was “maak het jezelf niet moeilijk, de meest eenvoudige systemen werken het beste”.  Burgers zoeken vooral relevantie (= het juiste doel dienen)
  • Deze relevantiedrive heeft op de workshop rond monitoring ertoe geleid dat er gekozen werd voor een goedkope en eenvoudige monitoring met enkel trage data (en weinig meettoestellen), zodat geen digitale monitoring nodig was. Een tweede resultaat was, dat het hoofddoel in de datamonitoringworkshop duidelijk was om aan te zetten tot energiebesparing en dat daar geen digitale monitoringtool voor nodig was. In plaats van de voorziene digitale tool werd de Impactschatter ontwikkeld, een app voor keuzes rond vervanging (of niet) van huishoudtoestellen.
  • Een beschouwing nadien was dat we misschien rond de case ook een eerste Local Energy Community (LEC) hadden kunnen opzetten. Op deze ideeën blijven we verder brouwen!  
Impactschatter

Impactschatter

door | okt 25, 2021

De ImpactSchatter

Laat je je oude wasmachine nog herstellen of vervang je die beter door een energiezuiniger exemplaar? Burgercoöperatie Klimaan zocht het uit en kreeg hulp van Ecofocus en hogeschool Thomas More. Het resultaat is de impactschatter, een tool die berekent wat voor jou de beste keuze is.

Wanneer vervang je een oude koelkast beter door een energiezuiniger exemplaar?Om de goedkoopste en meest duurzame oplossing te kiezen, heb je als consument niet alle info voorhanden. Producenten vertellen namelijk niet hoeveel grondstoffen en energie nodig zijn voor de productie van een apparaat.

Naar de Impactschatter

Analyse van de hele levenscyclus

“Als je een wasmachine koopt, dan weet je hoeveel energie het toestel verbruikt. Daarvoor bestaat een Europees energielabel van A tot G. Maar je weet niet of die wasmachine energiezuinig en duurzaam geproduceerd is”, vertelt Wim De Saeger, energieconsultant en vrijwilliger bij Klimaan.

“Klimaatopwarming gaat onze aarde sterk veranderen. Daarom is het belangrijk om onze bronnen goed te gebruiken en te hergebruiken. Maar vandaag moeten producenten niet vermelden hoeveel CO2 nodig is om een toestel te maken. We weten dus niet wat de totale impact is op het milieu. Die levenscyclusanalyse hebben wij nu berekend voor een aantal huishoudtoestellen. Het was veel werk om alle gegevens te pakken te krijgen en om het uit te zoeken, maar het is gelukt en we proberen de databank zoveel mogelijk uit te breiden in de toekomst”

Duurzaam produceren

De volgende stap was om op basis van al die data een tool te ontwikkelen die de cijfers toegankelijk maakt voor iedereen. De Thomas More hogeschool werkte mee aan de ontwikkeling daarvan.

Voor de studenten werd het een hele uitdaging: “Er waren veel betrokkenen: partners, een stuurgroep en vrijwilligers van Klimaan, technische mensen die met ingewikkelde modellen aan het rekenen waren… We hebben veel van onze studenten gevraagd, docenten zijn mee op de kar gesprongen om technische zaken op te lossen en een expert heeft de laatste features toegevoegd. Onze studenten hebben veel bijgeleerd en leerden het circulaire gedachtegoed goed kennen.”

Gratis schatter voor iedereen

Het resultaat is de  impactschatter. Met deze tool kan iedereen berekenen hoeveel energie je uitspaart als een toestel vervangt en welke impact die aankoop heeft op het milieu. “Iedereen kan de tool gebruiken. Als je in een winkel staat om een stofzuiger te kopen, dan kan je ter plaatse uitrekenen wat de impact is van de keuze die je maakt”, vertelt Wim.

“Daarnaast is de tool ook handig voor experts. We hebben vooraf gemiddelde gegevens ingevuld. Wie dat wil, kan die cijfers aanpassen en daardoor een exacte levenscyclusanalyse krijgen. Op die manier maken we data – die heel moeilijk vindbaar is – voor iedereen beschikbaar.”

Mechelaars Circulair en Coöperatief

In augustus 2019 sloot de oude bibliotheek zijn deuren. In 2022 krijgt de locatie een nieuwe bestemming. In tussentijd konden creatieve en startende ondernemers een plek huren in de oude bib en deed de locatie dienst als een proeftuin voor duurzaam en circulair bouwen en verbouwen.

Is het de moeite om te investeren in tijdelijke vervanging van verouderde verlichting, om zonnepanelen te plaatsen of regenwater op te vangen? Welke bouwmaterialen kan je hergebruiken? Het project MechCiCo (Mechelaars Circulair en Coöperatief) is een samenwerking van Klimaan vzw, Mest vzw, Stad Mechelen, Thomas More en Ecofocus, met de steun van Vlaanderen Circulair.

Een van de plannen – om alle materialen van de oude bib te laten inschatten op CO2-impact – bleek te ambitieus, om dat er nog niet genoeg data beschikbaar is. Daarom werd het plan hervormd tot de Impactschatter waarin alle beschikbare levenscyclusanalyses verzameld zijn van vijf huishoudtoestellen. Het resultaat is een gebruiksvriendelijke, gratis tool die voor iedereen meteen bruikbaar is.

 

 

De afweging kan financieel gebeuren: minder energieverbruik t.o.v. de investering voor een nieuw toestel. Op hoeveel tijd betaalt die investering zich dan terug door verminderde energiekosten? Daarnaast kan de afweging gebeuren op het vlak van uitstoot van broeikasgassen, enerzijds nodig voor de productie van een nieuw toestel en anderzijds gerelateerd aan het verbruik van energiezuinigere toestellen.

Wat maakt deze tool uniek?

Er zijn 4 redenen waarom deze tool uniek te noemen is:

  • Het gebruiksgemak:  In verhouding tot andere tools kan je met de impactschatter in 3 kliks een volledige LCA-analyse maken voor kosten en CO2. Dat is uniek en het is belangrijk om dit soort complexe analyses voor iedereen beschikbaar te maken.
  • Extreme aanpassingsmogelijkheden: Op ALLE standaardgegevens uit de databank kunnen wijzigingen aangebracht worden om zo extreem correcte analyses te kunnen maken (vul bvb de exacte prijs in die jij hebt gevonden in een winkel). De tool zal er altijd voor zorgen dat, wat men ook invult, de analyses wetenschappelijke correct blijven, maar zelfs daar is het mogelijk om voor heel specifieke professionele analyses van af te wijken. En zo is gebruiksgemak maar ook extreem wetenschappelijke correctheid mooi samengebracht in 1 tool.
  • Integratie van open source LCA-data: De impactschatter gaat niet zomaar verbruiken vergelijken. Kostprijs en verbruik worden samen mooi opgeteld. Om dit zelfde voor CO2-uitstoot te kunnen doen zijn gegevens nodig van de CO2-uitstoot voor de productie/recycling van toestellen.  Dat volledig integreren is uniek! Verder hierover meer.
  • Overal bruikbaar: Bruikbaar vanaf je computer tot de kleinstse smartphone. Er is veel werk gestoken om de tool altijd en overal bruikbaar te maken. Zo kan je zelfs snel even de gegevens van een toestel ingegeven in de winkel zelf, om goed geïnformeerd te kunnen beslissen of je koopt of niet en wat de winst is voor jou en je omgeving voor dat specifieke toestel.

De ontwikkeling

  • Het functionele model van de impactschatter werd uitgewerkt door Wim De Saeger – Ecofocus
  • Dit model werd in talloze vergaderingen met Klimaners verder bijgeschaafd en uitgewerkt tot een volledig functionerende spreadsheet: het mock-up-model.
  • Studenten van Thomas More en een onafhankelijke developer hebben dit model omgezet naar een web-based model. (Thomas More als eindwerk, developer heeft enkele ontbekende elementen aangevuld)

Het gebruik van open-source en publieke data.

  • Wat deze webtool uniek maakt is het gebruik van open-source en publieke data. Prijzen van toestellen kan je redelijk gemakkelijk vinden via online webshops of in de winkel. CO2-data is veel moeilijker te verkrijgen. Net als voor andere milieu-data, moet je hiervoor vaak een licentie betalen. Maar voor de ontwikkeling van de ImpactSchatter zijn we bewust op zoek gegaan naar reeds beschikbare data. Voor de ingebedde CO2-emissies van de meeste elektrische toestellen (zoals computers, flat screens, tablets en stofzuigers) hebben we samengewerkt met James Pickstone van The Restart Project, een Brits initiatief dat ijvert voor het meer (zelf) herstellen van elektronische toestellen en hierdoor het verlengen van de gebruiksduur. Voor andere toestellen hebben we beroep gedaan op publiek beschikbare studies en wetenschappelijke artikels. Meer informatie over de bronnen vind je hier.
  • The Restart Project maakt gebruik van een Internationale ‘Naamsvermelding- Gelijk Delen (CC-BY-SA 4.0)‘ Creative Commons licentie, die toelaat aan andere gelijkgezinde gebruikers om gegevens te downloaden en te gebruiken, op voorwaarde dat het verdergezet werk onder dezelfde licentie valt als het origineel werk. Wil jij verder werken op de ImpactSchatter; dat kan! Maar vermeld dan eveneens bovenstaande licentie.

Leerlessen

  • De reden waarom de studenten niet de volledige ontwikkeling hebben kunnen doorvoeren (we hebben namelijk nog met een professionele developer gewerkt op het einde van de rit) lag bij de complexiteit van de formules die achter het model steken. Het begrijpen van het mock-up-model heeft in de eerste fase meer tijd genomen dan voorzien, waardoor we het risico liepen om de volledige ontwikkeling met basifunctionaliteiten niet tijdig klaar te krijgen.
  • Databanken met kerngegevens van elektrische toestellen zijn vaak niet transparant en gratis beschikbaar en kunnen moeilijk voor een publiek toegankelijke app gebruikt worden. Milieudata (i.h.b. ingebedde CO2-emissies) zijn nog niet een ‘common’, zoals wij zouden hopen. Er is zelfs een stijgende trend naar dataafscherming voor commercialisering van ‘data als een dienst’. Meer open-source en gemakkelijk beschikbare data zouden de klimaattransitie echter kunnen versnellen. Het delen van milieudata met The Restart Project (UK) heeft gezorgd voor betere inzichten in deze problematiek. Niet alleen zijn de gebruikte productdata gratis beschikbaar, maar zijn ze vaak inzichtelijker (type toestel en merk) en recenter dan de betaalde generieke milieudatabanken. Verdere uitbreiding naar meer toestellen wordt voorzien. Maar het ontbreken van ‘common’ data blijft het grootste struikelblok om besef van ingebedde CO2 van toestellen naar het bredere publiek te krijgen en ook om meer toestellen in de tool toe te voegen.
Pandschap

Pandschap

door | okt 25, 2021

Het Pandschap Rivierenland

Het doel van het Pandschap Rivierenland is duurzame, betaalbare renovaties uit te (laten) voeren waar ontzorging van de eigenaar centraal staat. Hierdoor creëren we een bijkomend sociaal huuraanbod voor mensen in een kwetsbare situatie. In een notendop trachten we de eigenaren van leegstaande panden te overtuigen om het te laten renoveren door het Pandschap waarvoor ze ontzorging krijgen, maar komen we overeen om het  vervolgens via het Sociaal Verhuurkantoor te laten verhuren voor minstens 9 jaar. Zo slaan we drie vliegen in één klap: we verduurzamen ons patrimonium, verminderen de noodzaak om nieuwe open ruimte aan te snijden én we verruimen het aanbod voor sociaal wonen zodat de wachtlijsten kunnen verminderen. 

Achtergrond

De ideeën rijpten verder via het MechCiCo project. Eerst richtte dit project zich tot leegstaande publieke gebouwen, nadien keken we als vervolgtraject naar de leegstaande woningen en koppelen we duurzaamheid aan een sociale doelstelling.

Deze werking startte 6 jaar geleden in Gent (info) en nu hebben we dit model ook in en rond Mechelen opgestart.

 

De troeven zijn het aanbieden van een totaal-ontzorgingstraject voor de renovatie aan een all-in investeringskost. Door samenwerkingen met SVK, Energiepunt, … proberen we renovatie-advies, premies en uitvoering zo vlot mogelijk te laten verlopen!

We zien voorbeelden van dit model in Gent, Antwerpen en Brugge. Gelukkig hoeft het warm water dus niet uitgevonden te worden en proberen we zo veel mogelijk van deze voorbeelden te leren. 

Waar we nu staan

Op 3.5 jaar tijd hebben we maar liefst 75 panden kunnen renoveren en beschikbaar gemaakt voor de sociale verhuur. Deze snelheid hadden we nooit voor mogelijk gehouden. We zijn momenteel volop aan de slag om een extra kracht te vinden (zie vacature Zakelijk Coördinator). Er zijn twee werfleiders (Michaël en Koen) en een Adviesraad. Deze groep aan mensen staat het Pandschap bij met raad en daad.

Daarnaast is voor Pandschap Rivierenland een eigen juridische structuur gebouwd in de vorm van een coöperatieve vennootschap.  Op 23 December 2021 was de formele oprichting bij de notaris een feit. Samen met de andere Pandschappen hebben we een gedeelde website: https://pandschap.be/hps-rivierenland/.

De provincie Antwerpen, de stad Mechelen en het SVK hebben een startsubsidie voorzien, zodat Pandschap Rivierenland alle slaagkansen krijgt. Tot slot werd het Pandschap door verschillende werkgroepen van Klimaan verder opgevolgd en zorgen we er voor dat de renovaties naast betaalbaar ook zo duurzaam mogelijk worden. We sluiten daarbij lease- en verhuurmodellen voor energiezuinige technische installaties en energiedelen binnen een energiegemeenschap niet uit.  Het netwerk van Klimaan kan Pandschap Rivierenland blijven voeden met een permanente instroom aan nieuwe panden die kunnen gerenoveerd worden voor sociale verhuur en met vernieuwende inzichten hoe we best de pandeigenaars ontzorgen en laten innoveren tot duurzame klimaatbestendige sociale woningen.

Ben je geïnteresseerd om hier mee je schouders onder te zetten of ken je eigenaren die opzien tegen een renovatie en open zouden staan voor sociaal verhuur? Geef zeker een seintje aan info@pandschaprivierenland.be .

We houden jullie graag op de hoogte!