We mogen terugblikken
op een intensief opstartjaar voor Klimaan. Exact een jaar geleden organiseerden
we schoorvoetend een eerste bijeenkomst in het zaaltje achter de Hanekeef. Of
er animo was voor het opstarten van een duurzame energiecoöperatie was toen de
vraag. Het enthousiasme om collectief hier onze schouders onder te zetten was
van toen af aan niet meer te stoppen.
Klimaan groeide uit tot een burgerbeweging die luidop durft nadenken over de huidige uitdagingen die op ons afkomen. De discussies werden opengetrokken en naast energie werden andere onderwerpen die aan de basis liggen van een duurzame welvaart onder de loep genomen. We discussiëren over systeemfouten binnen onze economie en welke disruptieve veranderingen nodig zijn om te ‘herdemocratiseren’.
Van grote vragen naar lokale antwoorden
Maar terzelfdertijd proberen we deze hamvragen ook door te vertalen naar zeer concrete en tastbare acties die we lokaal kunnen ondernemen. We zitten namelijk in hetzelfde schuitje: we willen niet bij de pakken blijven zitten, maar hoe beginnen we hier aan?
Het kan overweldigend aanvoelen wanneer je op je eentje nadenkt over hoe we bv. het landbouwsysteem duurzamer kunnen maken. Wanneer de vragen binnen Klimaan besproken werden, kwamen we tot de conclusie dat door partnerschappen aan te gaan met de talloze lokaal verankerde initiatieven het mogelijk zou moeten zijn voor elke inwoner van onze regio om maximaal 15 minuten te fietsen tot aan duurzaam lokaal geteelde groenten en fruit of diens verdeelpunt.
Klimaan vertelt duidelijk een verhaal dat bij de mensen ‘binnenkomt’. Ons economisch systeem barst uit zijn voegen, het dogmatische groeidenken moet dringend op de schop. Waarom zouden we akkoord zijn met het onduurzaam organiseren van onze vitale infrastructuur (denk aan landbouw, mobiliteit, energie,…) achter gesloten deuren, waar geen democratische controle is en waar de winst wegvloeit naar de zakken van enkelen die niet in het algemene belang denken? ‘Naïef’ denkt u, wanneer we ons sterk maken hier een alternatief voor te ontwikkelen? ‘Het komt door de leeftijd, later weet je wel beter en laat je dat ‘wereld verbeteren’ wel varen’ zei mijn peter bij Kerst 2018. Niets is minder waar. Een beweging van geëngageerde actieve burgers kan zo krachtig zijn dat geen enkele uitdaging uit de weg moet worden gegaan.
Een machteloos gevoel wanneer je naar het journaal kijkt? Of naar zo’n compilatie van het voorbije jaar dat op een campagnefilm van Greenpeace lijkt wanneer achtereenvolgens de extreme weersomstandigheden, de vluchtelingenstromen en de recordhoogtes aan temperaturen in één adem worden genoemd. Klimaan creëert een kanaal om van dat machteloos gevoel af te geraken en het heft in handen te nemen.
De uitdaging is namelijk niet meer puur technologisch van aard. We weten wat er moet gebeuren, wat effectieve strategien zijn zoals in de eerste plaats het versneld afbouwen van onze energievraag en vervolgens het massaal installeren van hernieuwbare energie. We moeten het duurzaam beheer van onze vitale ‘commons’ zoals gezonde lucht en water terug beheersbaar maken. We moeten inzetten op lokale oplossingen zoals deelmobiliteit en stadslandbouw waarvan de meerwaarde ook lokaal verdeeld en geherinvesteerd kan worden. Klimaan gelooft in het herwaarderen van partnerschappen en het creëren van synergiën tussen de verschillende bestaande organisaties. Door massaal gezamenlijk ons schouders hier onder te zetten zullen we bakens kunnen verzetten.
Collectief engagement
Zoals Dirk Holemans in zijn boek ‘vrijheid en zekerheid’ schrijft is er een samenhang tussen de groei van de individuele vrijheid en de stijging van de collectieve onmacht. We zijn het vermogen kwijtgespeeld om collectieve actie te ondernemen, ook al staan de grootste uitdagingen aller tijden ons op te wachten. De samenhorigheid en het wij-gevoel zie je momenteel alleen maar wanneer de Rode Duivels moeten scoren.
Wij willen scoren met een nieuw verhaal. We hebben de Klimaanrecepten in huis om de apathie in empathie en collectief engagement om te zetten. Het huidige politieke debat wordt gedomineerd door argumentenstromen rond angst, identiteit en de noodzaak aan doorgedreven economische groei. We zetten een alternatief daartegenover, over een samenwerkingseconomie met een maatschappelijke maatstaf. We herorganiseren ons en fixen het publieke debat.
Inclusieve burgerparticipatie om onze vitale welvaartsinfrastructuur (grond, energie, lucht en water) onder duurzaam beheer te brengen. Voor minder doen we’t niet.
Klimaan, we wensen dat je een opportuniteit vormt om onze democratie te herstellen en de transitie waar te maken.
Ons logo benadrukt de burgerbeweging die hier achter zit. Iedereen aan boord houden en echte participatie zal voor ons werken met volgende kerningrediënten: gelijkheid (iedereen is welkom), onafhankelijkheid van de beweging en rechtstreekse eigenaarschap voor burgers.
Het speelveld verandert vanaf nu voorgoed. Burgers zitten niet langer in de tribune toe te kijken als passieve consumenten of het electoraat. Burgers nemen hun rol op en staan naast de overheid en het bedrijfsleven als evenwaardige speler op het veld.
Klimaan betekent de hoop die we koesteren. De energie die door onze aderen stroomt wanneer we samen komen en aan zinvolle dingen werken.
Het klimaatprobleem… en de talrijke discussies daarover. Zijn we werkelijk zo verknocht aan olie? Kunnen we niet anders dan onze planeet om zeep helpen?
Volgens mij wel. Ik heb het op mezelf onderzocht en het is perfect mogelijk om snel een grote brok van al je directe olie- en gasverbruik gewoon te laten vallen. Dat is drastisch, maar wel perfect mogelijk. Ik kan het bewijzen, want ik heb van die leuke grafiekjes (hieronder) waarop je soms ook kan aflezen welke gigantische sommen ik heb bespaard. Maar dat is maar 1 kant van het verhaal. Het dient gezegd te worden: het kost soms ook echt meer moeite. De fiets op, inplaats van wat te suffen in de file. Die verwarming weer afgezet en ik wou het eens echt gezellig warm hebben. Altijd al die toestellen op waakstand uitzetten…
Maar de meeste uitstoot zit in de portefeuille: daar goed uitkijken aan wat je je centen uitgeeft is ook niet altijd zo makkelijk: niet teveel verpakkingen, het komt toch van niet te ver? Vlees laat ik liever, die uitstoot is echt extreem… .
Kortom, ja, we kunnen met z’n allen echt heel veel doen. Zeker omdat we een volkje zijn dat echt bovengemiddeld veel CO2 laat vliegen. Mensen die zoveel geld niet hebben, kunnen onze impact echt niet evenaren.
En ik weet dat ik heel kort ben in dit berichtje. Mensen lezen niet graag lange berichten, daarom. Maar als je me kent, zou je weten dat het me menens is. Ik wil gewoon helemaal geen CO2 meer uitstoten, wat het ook van me vraagt. De impact is simpelweg veel te groot.
Dus ja, dat is mijn conclusie. We kunnen, als we willen, met z’n allen heel veel doen. Maar kunnen we vermijden dat onze planeet om zeep gaat?
Daarvoor is een systeemverandering nodig. Dat kunnen we niet oplossen binnen de huidige structuren. En liefst geen 7e staatshervorming hé, met nog meer ministers… Neen, want het zijn niet de regeringen die beslissen om heel veel of absurt veel uitstoot te tolereren in ruil voor meer winst. Dat doen onze geliefde bedrijven. Zolang het lucratief is om olie op te pompen, doen die bedrijven dat, want winst is alles. Zolang we allemaal blijven bibberen als een multinational dreigt te vertrekken uit onze contreiën. Zolang hebben zij de macht, de macht om niets te veranderen. Maar bedrijven hebben consumptie nodig. En consumptie, dat zijn wij. Als wij wel letten op wat we doen, in plaats van de bedrijven, moeten die wel veranderen. Dat is niet zo makkelijk, dat gaat beter met goede wetten. Maar pas op, dit geldt niet voor alle bedrijven. Sommigen hebben zoveel macht, dat ze kunnen doen en laten wat ze willen en wat willen ze: volgens mij meer winst.
Het echte antwoord op de vraag of we niets anders kunnen dan onze planeet om zeep helpen, is verbazingwekkend simpel: we moeten meer met minder.
Als we echt allemaal meer leren genieten van minder, dan is het mogelijk om op een duurzame manier op deze planeet verder te leven. Als we meer moeite doen met minder comfort. Als we meer inkopen bij minder grote winkels. Als we meer plezier hebben met minder kinderen. Als meer gigantische bedrijven beslissen om minder winst te maken, minder anderen uit te buiten. Als dat mogelijk is, dan winnen we de planeet.
Enkel als we dat ervoor over hebben, kunnen wij dezelfde wereld, zoals wij die gekend hebben, aan onze kinderen schenken. Het lijkt een opgave en dat is het ook zeker, maar ik wil graag eindigen in schoonheid. Van al die dingen die ik mezelf al heb “ontdaan”, heb ik meestal veel extra plezier, genot en strijdlust gekregen. Ik ben ook gaan beseffen dat de weg naar het doel soms mooier is dan het doel zelf.
Maar doe het snel, dat veranderen. Het is nodig, volgens het laatste IPCC rapport hebben we nog maar 12 jaar om meer dan de helft van al onze CO2 uitstoot te vermijden. Daarna neemt de methaan uit de permafrost over… Het is een ongelofelijke opdracht, waarvoor wel wat nieuwe kennis vereist is. Benieuwd of wij als mensheid het pleit gaan halen of niet.
Greta Thunberg, het meisje dat als allereerste begon met spijbelen voor het klimaat heeft een echt knappe speech gegeven in Davos. Of die wereldleiders er rekening mee gaat houden, hangt ervan af hoeveel mensen haar gaan volgen om alles te doen wat mogelijk is om dit wereldwijde fiasco te stoppen. Maar de voorzet is gegeven, op het hoogste niveau.
We hebben nog maximum 12 jaar om het roer volledig om te gooien, daarna is het te laat.
Greta Thunberg op Davos 2019
Greta Thunberg’s boodschap naar Davos
Hoe is Greta Thunberg in Davos geraakt: lees haar verhaal in haar eigen woorden (gepubliceerd via facebook op 2/2/2019)
Recently I’ve seen many rumors circulating about me and enormous
amounts of hate. This is no surprise to me. I know that since most
people are not aware of the full meaning
of the climate crisis (which is understandable since it has never been
treated as a crisis) a school strike for the climate would seem very
strange to people in general. So let me make some things clear about my school strike.
In may 2018 I was one of the winners in a writing competition about the
environment held by Svenska Dagbladet, a Swedish newspaper. I got my
article published and some people contacted me, among others was Bo
Thorén from Fossil Free Dalsland. He had some kind of group with people,
especially youth, who wanted to do something about the climate crisis.
I had a few phone meetings with other activists. The purpose was to
come up with ideas of new projects that would bring attention to the
climate crisis. Bo had a few ideas of things we could do. Everything
from marches to a loose idea of some kind of a school strike (that
school children would do something on the schoolyards or in the
classrooms). That idea was inspired by the Parkland Students, who had
refused to go to school after the school shootings. I liked the idea
of a school strike. So I developed that idea and tried to get the other
young people to join me, but no one was really interested. They thought
that a Swedish version of the Zero Hour march was going to have a
bigger impact. So I went on planning the school strike all by myself and
after that I didn’t participate in any more meetings.
When I
told my parents about my plans they weren’t very fond of it. They did
not support the idea of school striking and they said that if I were to
do this I would have to do it completely by myself and with no support
from them. On the 20 of august I sat down outside the Swedish
Parliament. I handed out fliers with a long list of facts about the
climate crisis and explanations on why I was striking. The first thing I
did was to post on Twitter and Instagram what I was doing and it soon
went viral. Then journalists and newspapers started to come. A Swedish
entrepreneur and business man active in the climate movement, Ingmar
Rentzhog, was among the first to arrive. He spoke with me and took
pictures that he posted on Facebook. That was the first time I had ever
met or spoken with him. I had not communicated or encountered with him
ever before.
Many people love to spread rumors saying that I have
people ”behind me” or that I’m being ”paid” or ”used” to do what I’m
doing. But there is no one ”behind” me except for myself. My parents
were as far from climate activists as possible before I made them aware
of the situation. I am not part of any organization. I sometimes
support and cooperate with several NGOs that work with the climate and
environment. But I am absolutely independent and I only represent
myself. And I do what I do completely for free, I have not received any
money or any promise of future payments in any form at all. And nor has
anyone linked to me or my family done so. And of course it will stay
this way. I have not met one single climate activist who is fighting
for the climate for money. That idea is completely absurd. Furthermore I only travel with permission from my school and my parents pay for tickets and accommodations.
My family has written a book together about our family and how me and
my sister Beata have influenced my parents way of thinking and seeing
the world, especially when it comes to the climate. And about our
diagnoses. That book was due to be released in May. But since there
was a major disagreement with the book company, we ended up changing to a
new publisher and so the book was released in august instead.
Before the book was released my parents made it clear that their
possible profits from the book ”Scener ur hjärtat” will be going to 8
different charities working with environment, children with diagnoses
and animal rights.
And yes, I write my own speeches. But since I
know that what I say is going to reach many, many people I often ask for
input. I also have a few scientists that I frequently ask for help on
how to express certain complicated matters. I want everything to be
absolutely correct so that I don’t spread incorrect facts, or things
that can be misunderstood.
Some people mock me for my diagnosis.
But Asperger is not a disease, it’s a gift. People also say that since I
have Asperger I couldn’t possibly have put myself in this position. But
that’s exactly why I did this. Because if I would have been ”normal”
and social I would have organized myself in an organisation, or started
an organisation by myself. But since I am not that good at socializing I
did this instead. I was so frustrated that nothing was being done about
the climate crisis and I felt like I had to do something, anything. And
sometimes NOT doing things – like just sitting down outside the
parliament – speaks much louder than doing things. Just like a whisper
sometimes is louder than shouting.
Also there is one complaint
that I ”sound and write like an adult”. And to that I can only say;
don’t you think that a 16-year old can speak for herself? There’s also
some people who say that I oversimplify things. For example when I say
that “the climate crisis is a black and white issue”, ”we need to stop
the emissions of greenhouse gases” and ”I want you to panic”. But that I
only say because it’s true. Yes, the climate crisis is the most complex
issue that we have ever faced and it’s going to take everything from
our part to ”stop it”. But the solution is black and white; we need to
stop the emissions of greenhouse gases. Because either we limit the
warming to 1,5 degrees C over pre industrial levels, or we don’t. Either
we reach a tipping point where we start a chain reaction with events
way beyond human control, or we don’t. Either we go on as a
civilization, or we don’t. There are no gray areas when it comes to
survival. And when I say that I want you to panic I mean that we
need to treat the crisis as a crisis. When your house is on fire you
don’t sit down and talk about how nice you can rebuild it once you put
out the fire. If your house is on fire you run outside and make sure
that everyone is out while you call the fire department. That requires
some level of panic.
There is one other argument that I can’t do
anything about. And that is the fact that I’m ”just a child and we
shouldn’t be listening to children.” But that is easily fixed – just
start to listen to the rock solid science instead. Because if everyone
listened to the scientists and the facts that I constantly refer to –
then no one would have to listen to me or any of the other hundreds of
thousands of school children on strike for the climate across the world.
Then we could all go back to school. I am just a messenger, and yet
I get all this hate. I am not saying anything new, I am just saying
what scientists have repeatedly said for decades. And I agree with you,
I’m too young to do this. We children shouldn’t have to do this. But
since almost no one is doing anything, and our very future is at risk,
we feel like we have to continue.
Waarschijnlijk ken je de klimaatzaak al, of ben je zelfs al mede-eiser. Indien niet, dan kan je er werk van maken, want in minder dan twee minuten registreer je je via de website www.klimaatzaak.be.
Voor wie
niet helemaal mee is, een woordje meer uitleg. In 2014 besloten 11 bekende Vlamingen
waaronder Tom Lenaerts, Stijn Meuris en Francesca Van Thielen om het Belgische
klimaatbeleid een duwtje in de rug te geven door onze overheden te dagvaarden
met de vraag om hun beleid bij te sturen om de klimaat- en energiedoelstellingen
te halen. Enkele maanden later waren er 15.000 mede-eisers en werd een rechtszaak
opgestart dat een beleidsplan eist waar wel voldoende broeikasgassen
gereduceerd worden!
De Vlaamse regering haalde de communautaire trukkendoos naar boven met een zaak voor cassatie over de landstaal waarin het proces dient te worden gevoerd. Voorjaar 2018 is die discussie beslecht. Ondertussen werd in Nederland (tot tweemaal toe) een gelijkaardige rechtszaak gewonnen. Waar in België de eigenlijke zaak op de rol geplaatst wordt, is ondertussen het aantal mede-eisers wel verdubbeld.
Klimaan staat mee achter de Klimaatzaak en duldt het niet langer om passief toe te kijken hoe ons land voor onze energiebevoorrading stroomboten zoekt in ontwikkelingslanden en tegelijkertijd de eisen van 70.000 klimaatbetogers enkele dagen later naar de prullenmand verwijst. Klimaatzaak toont aan dat België minder klimaatambitie heeft dan pakweg een steen- en bruinkool land als Polen. Niet te verwonderen dat een goeie maand later, studenten spijbelen en 12.500 mensen opnieuw naar onze Hoofdstad sporen. Ook zij genieten onze volle steun. Het is tijd om terug op de barricades te durven staan om uit te spreken wat er echt toe doet!
Bron: vrt.nu
Het aantal
mede-eisers van de klimaatzaak is ondertussen opgelopen tot 55.000. Vermoedelijk wordt de rechtszaak in 2020 gepleit.
Sluit je aan en wordt mede-eiser van de grootste klimaatzaak voor ons land.
(alle kosten voor de rechtszaak worden gedragen door de VZW klimaatzaak, die met fundraising acties zoals comedy for the climate, de nodige fondsen verzamelt).
Begin januari. Tijd voor ons maandelijks ritueel. De website van EnergieID openen. Even naar de auto. Mijn dochter toetst de kilometerstand in. Daarna de kelder in, om de tellers van de elektriciteit en het water af te lezen. Drie minuten, langer duurt het niet.
Verwarmen doen we
nog op mazout en daarvan kunnen we het verbruik moeilijk opvolgen. (Al zou het
kunnen, met een vouwmeter in de tank en wat rekenwerk, maar zo volhardend zijn
we nu ook weer niet.)
Na het noteren altijd even snel de rapporten aanklikken. Begin januari kunnen we vergelijken met de voorgaande jaren.
Auto: ietsje meer dan 9000 kilometer in 2018. Evenveel als in 2016 en maar 160 kilometer meer dan in 2017. We hopen onze gezinswagen ooit af te danken en over te schakelen op autodelen (al zijn de mogelijkheden in de buurt nu nog heel beperkt). Toch handig dat we ons verbruik goed kennen en weten dat de kilometers vooral aantikken in de zomer.
Water: 52 kubieke meter. Zonder speciale inspanningen te doen verbruiken we elk jaar wat minder water. Mooi meegenomen.
Elektriciteit: bijna 2700 kWh. Ons verbruik danst al jaren op en neer tussen 2500 kWh en 2700 kWh. In 2018 weer 180 kWh meer dan het jaar ervoor, ondanks enkele doordachte keuzes. Hoe zou dat komen? ‘Ik weet het,’ zegt mijn zoon. ‘Mama, jij zet gewoon veel te vaak thee.’ Zou dat zo zijn, zoon? Ik denk eerder aan een paar andere verbruikers. Maar goed, iemand thee?
Veel chemische huishoudproducten die we vandaag gebruiken zijn bijzonder efficiënt maar helaas meestal niet erg gezond. Naar schatting één op drie gevallen van vergiftiging worden veroorzaakt door huishoudproducten en slachtoffers zijn meestal jonge kinderen. Deze producten zijn ook sterk belastend voor het water en zo dragen we allen bij aan oppervlaktewater verontreiniging met onze dagelijkse was en plas.
We kunnen veel ook zelf maken. Het plezier om eigengemaakt spul te gebruiken is al tof op zich, maar weten dat het beter is voor het milieu en je portemonnee maakt het helemaal top.
Een extraatje
voor het milieu is dat je de oude plastic flessen van wasmiddelen hergebruikt.
Basis ingrediënten
zijn soda, azijn en etherische of essentiële olie voor de geur. De olie is soms
desinfecterend en geeft een aangenaam geurtje. Je kan zelf afwisselen
naargelang je voorkeur.
Soda vs. kristalsoda
Natriumcarbonaat
(Na2CO3) is een wit kristalachtig poeder –kristalsoda – dat makkelijk oplost in
water.
Niet te verwarren
met baksoda, ook wel natriumbicarbonaat of zuiveringszout genoemd (NaHCO3), is
een witte poederachtige stof.
De eerste is
wat sterker !
Als je bang bent om aan chemie thuis te gaan doen, dan kan ik je geruststellen – volg het recept en er is geen gevaar (azijn toevoegen bij soda gaat wel warm worden eerst en schuimen)
Er zijn massa’s
aan recepten te vinden ik ga ze hier niet vernoemen (je vind verschillende links naar websites aan het einde van dit artikel)
en sommige verenigingen geven zelfs workshops.
Wat kan je
zoal maken ?
Vaatwaspoeder
Ontstopper
Waspoeder
Schuurmiddel/tapijtreiniger
Allesreiniger
Ik geef graag één receptje mee om echt eens uit te proberen, zo ontdek je dat je hier geen laborant moet voor zijn; “allesreiniger”.
Allesreiniger
Dit heb je
nodig: 50 ml witte
schoonmaakazijn, 400 ml gedistilleerd water, 30 druppels etherische olie.
Gebruik: Doe de
azijn in een sprayflacon, voeg de olie toe en daarna het water. Schud alles
goed door elkaar. Bewaar op een donkere plaats.
Zeer huidvriendelijk, 100% natuurlijk en zonder chemische toevoegingen. Daardoor ook bijzonder geschikt voor mensen met allergieën, neurodermitis en mensen met een gevoelige huid.
Heel goedkoop in gebruik: Bij lage temperaturen zelfs 2 x te gebruiken.
Spaart de wasmachine: De wasmachine blijft schoner en gaat veel langer mee is de ervaring.
Beschermend: Wasnoten houden de kleuren langer helder dan normale wasmiddelen. In Nepal wordt zelfs de fijnste zijde met wasnoten gewassen!
Geen wasverzachter nodig: Bij zeer hard water wél ontharder toevoegen als gebruikelijk.
Milieuvriendelijk: Geen belasting voor het oppervlaktewater, namelijk 100% natuurlijk. Bovendien groeien de noten aan bomen, die kooldioxide absorberen en zuurstof produceren.
Volledig biologisch afbreekbaar: De verbruikte wasnoten kunnen gewoon in de groenbak of composthoop – Uw tuinplanten zullen u dankbaar zijn!
Nadelen: Witte was wordt grauwer na langer gebruik – hiertegen kan men wat bleekmiddel toevoegen.
Ietsje meer werk, bijvoorbeeld vetvlekken dienen te worden voorbehandeld, wasnoten lossen namelijk minder goed vet op, met name bij lage temperaturen. Het gebruik van galzeep of een plantaardig alternatief hiervoor als vlekkenmiddel is dan noodzakelijk.
Iedereen weet ondertussen wel dat je best zoveel mogelijk verse, lokaal gekweekte seizoensgroentjes eet. Niet alleen wordt zo geen onnodige energie verspild aan vervoer of verwarming van serres, seizoensgebonden producten uit de streek smaken ook beter en zijn meestal goedkoper. Maar waar kan je daarvoor terecht in regio Mechelen? Hieronder vind je een greep uit de vele mogelijkheden.
Heb je er geen idee van welke groenten er in welk seizoen geoogst worden, bekijk dan de Groentekalender van Velt bij ’t maken van je boodschappenlijstje. Je vindt er meteen ook tips om ze klaar te maken.
Laat je de keuze liever over aan de boer, ga dan voor een groentepakket. Wekelijks krijg je een zorgvuldig samengesteld pakket groentjes (verschillende groottes mogelijk), voornamelijk afkomstig van bio-boeren uit de streek. Je kan ervoor terecht bij Biobuur, met meerdere afhaalpunten in Mechelen en Hombeek, bij de Baarbeekhoeve in Muizen en Mechelen, en bij Boeren & Buren in Mechelen.
Elke aanbieder heeft z’n eigenheid en biedt meer dan groentepakketten alleen. Zo komen de groentjes van Biobuur voornamelijk van bij de Akelei in Schriek, waar hij vroeger zelf op het veld stond, en van het nieuwe landbouwbedrijf Ferm in Hombeek. Biobuur, Ferm en ’t Middenveld werken samen onder de naam M’akker en staan samen op de zaterdagmarkt in Mechelen. Je pakket van Biobuur kan je ook ophalen in de verpakkingsvrije winkel Kabas. Daar kan je trouwens elke dag terecht voor lokaal geteelde groentjes.
Je groentepakket van de Baarbeekhoeve kan je ook ophalen in de boerderijwinkel, vlak naast het veld, aan de rand van het natuurgebied Dijlevallei. Een prachtige plek!
Boeren en Buren is een van oorsprong Frans platform waarbij je vooraf bestelde producten kan afhalen op een wekelijkse ‘markt’, waar ook de producent aanwezig is. De Wriemeling uit Veltem staat er met z’n groentepakketten naast een hele reeks andere producenten, die een eerlijke prijs krijgen voor hun producten (niet allemaal bio of lokaal).
Wat verder buiten de stad kan je in hoevewinkels terecht. Naast de eerder genoemde Baarbeekhoeve in Muizen, vermelden we hier nog ’t Hertsveld (niet bio) in Leest. Net als Vers en Gezond (niet bio), ook in Leest, levert ’t Hertsveld ook aan huis. Meer hoevewinkels vind je op Recht van bij de Boer.
Wil je graag zelf je groentjes oogsten? Sluit je dan aan bij een CSA. Je neemt een abonnement voor een seizoen en oogst zelf volgens de aanwijzingen van de boer. In Hombeek kan je daarvoor terecht bij ’t Middenveld, in Leest bij Onzen Hof, in Sint-Katelijne-Waver bij De Doederij en in Zemst bij Het Vlinderveld. Door zelf te oogsten kan je de prijs drukken, maar het is ook gewoon leuk! Ook hier zijn opties voor wie maar af en toe komt, of toch niet zelf wil oogsten.
Misschien wil je nog een stap verder gaan en ook zelf je groentjes gaan kweken. Bij Velt kan je terecht voor een brede waaier aan activiteiten en informatie rond ecologisch tuinieren. Bovendien heeft Velt Mechelen 3 samentuinen: Tivoli, De Tuin van Zorro en Arcadia Muizen. Samen werken, leren van elkaar en samen genieten staan er centraal. Ook Sint-Katelijne-Waver heeft haar Samentuin ’t Grom, in Duffel is er Samentuin Ganzenhofkes van Velt afdeling Netevallei, in Willebroek heeft buurthuis Mozaïek een samentuin en in Bonheiden de Krankhoeve. In Willebroek kan je bovendien een leentuin bewerken: uniek in Vlaanderen!
Eens je erop begint te letten, zal je merken dat er nog veel andere mogelijkheden bestaan om aan lokaal gekweekte groentjes te geraken. Zo kan je bijvoorbeeld regelmatig oogstoverschotten op de kop tikken als lid van Lets Mechelen of Lets Pollekesland. Op buurnetwerk Hoplr of Gift Mechelen+ worden ze zelfs zomaar weggegeven.
En wat brengt de toekomst? Het nieuwe Mechelse bestuursakkoord belooft alvast initiatieven die de korte keten bevorderen te steunen, het kwaliteitsmerk ‘Mechels Natuurlijk’ verder uit te bouwen, en ruimte beschikbaar te maken voor boeren. Benieuwd wat dat gaat geven!
Via De Grond der Dingen krijgt elke Mechelaar 1 m² cadeau voor een zelfgekozen gezamenlijk project. Wat dacht je van een pluktuin in je buurt?
Ken je zelf nog voorbeelden in regio Mechelen? Of start je binnenkort zelf een initiatief? Misschien weet je welke restaurants met lokale producten werken? Laat ons iets weten!
Uit het nieuwe nummer van Oikos Tijdschrift (2018/4 – nr. 88).
Een inspirerend artikel over een initiatief uit onze regio, van de hand van Evelien Lambrecht, medewerker secretariaat en communicatie bij ATD Vierde Wereld Vlaanderen en ook medestander bij ATD Vierde Wereld Leuven.
‘We zijn begonnen met het tuintje van tanteke en ondertussen bewerken we al tien tuinen.’ Jan Ruet, vrijwilliger bij de Leentuinvrienden in Willebroek, klinkt enthousiast. Ik sta samen met hem in het allereerste leentuintje, aan de sociale woning van zijn tante. ‘Tanteke kan na enkele zware operaties haar tuin niet meer zelf onderhouden, dus doe ik het voor haar.’ De tuin is een lust voor het oog. Ik zie kruiden, fruit en verschillende groenten kriskras door elkaar geplant. ‘Zo kunnen we het gebruik van pesticiden vermijden’, legt Jan uit. Planten geven geuren af waarmee ze bepaalde insecten kunnen afstoten of misleiden. Zo kan je bijvoorbeeld wortels naast ajuinen planten. De geur van de ajuinplant misleidt de wortelvlieg en tegelijkertijd wordt de uienvlieg misleid door de geur van wortels. ‘Dat is combinatieteelt.’ Jan leidt me verder door de eetbare jungle. Ik moet uitkijken waar ik loop, want overal groeit wel iets. ‘Ruik eens, Marokkaanse munt.’ Hij rolt een groen blaadje tussen zijn vingers en houdt het onder mijn neus. ‘En daar staat ook nog pepermunt en witte munt.’ Overal valt iets te ruiken en te proeven. Ik steek een vuurrood kerstomaatje in mijn mond. ‘Lekker sappig hé?’, zegt Jan. ‘Veel beter dan in de winkel, daar proeven ze zo flets.’
De leentuinen zijn een initiatief van de lokale groep van ATD Vierde Wereld, een vereniging waar armen het woord nemen. Vijf jaar geleden zat de groep samen om een volksuniversiteit voor te bereiden met als thema ‘samen de wereld sparen’. Tijdens de volksuniversiteiten dialogeren mensen in armoede en medestanders met elkaar over maatschappelijk belangrijke thema’s.[1] Al snel blijkt dat de leden van de groep enthousiast zijn om mee te denken en mee te doen aan acties voor een groene, gezonde en duurzame samenleving. Jan stelt tijdens de vergadering voor om een project op te starten om milieuvriendelijk te tuinieren. ‘Verschillende tuinen in de sociale woonwijk lagen en liggen er verwaarloosd bij omdat mensen ze niet zelf kunnen onderhouden, bijvoorbeeld door ziekte of invaliditeit. Met sluikstorten als gevolg. Daarnaast zijn er een heel aantal mensen uit de appartementsblokken die geen eigen tuin, maar wel groene vingers hebben. Via de leentuinen proberen we een oplossing te bieden.’ Pluspunt: wie de grond bewerkt, heeft een zinnige bezigheid en de eigenaar van de grond kan een deel van de opbrengst als vergoeding krijgen.
‘Via dit project kunnen we ook aan menselijkheid werken.’ vult Jan aan. ‘Door de verstedelijking en de drukte kennen we elkaar niet meer zo goed.’ Jan vertelt het met enige tristesse in zijn stem. ‘Ook kunnen mensen hun talenten ontdekken en ontplooien door in de tuin te werken. En we brengen hen in contact met gezonde en verse voeding.’ Een recept voor succes. Al snel contacteren de hobbytuinders de gemeente. Die is meteen enthousiast en start een databank waarin mensen hun tuintje kunnen laten opnemen. ‘We vonden het van in het begin belangrijk om ecologisch te tuinieren. Daarom volgden we een opleiding bij Velt (Vereniging voor ecologisch leven en tuinieren, nvdr).’
Een tweede tuin ligt achter een leegstaand huis van de Volkshuisvesting. De Leentuinvrienden mogen het huis en de aanpalende garage gebruiken om hun spullen op te bergen. En dat zijn er ondertussen heel wat: schoppen, harken, emmers, een remork,… ‘We hebben heel veel gereedschap gekregen,’ legt Jan uit terwijl we het huis binnenstappen. ‘En voor de rest van het materiaal kunnen we rekenen op subsidies of projectsteun. De voorbije drie jaar hebben we bijvoorbeeld steun gekregen van de Koning Boudewijnstichting.’ We gaan naar de eerste verdieping. Ik zie een aantal fietsen staan en gereedschap. ‘Een van onze leden herstelt graag fietsen voor de mensen in de buurt. Gratis natuurlijk.’ In de verte hoor ik kippen kakelen. ‘Het zijn er een stuk of vijftien. En we hebben ook nog een kalkoen’, lacht Jan terwijl we de woning verlaten en de tuin binnenstappen. ‘Het zijn nuttige beesten. De bewoners in de buurt houden hun groente- en keukenafval bij. Ik haal het afval op in emmers en geef het aan de kippen. Dat is ecologischer en goedkoper aangezien restafval betalend is.’
Het derde tuintje dat we bezoeken is van een bejaarde dame. ‘Zowel mensen die hun tuintje willen laten bewerken als mensen die een tuin zoeken kunnen nu bij de bibliotheek terecht. De bib heeft zelfs een zadendatabank.’ Jan loopt meteen naar het huis en klopt op het raam. ‘Ze zou kwaad zijn als ik haar geen goeiedag kom zeggen.’ Ik voel dat de nadruk minder ligt op de productie van groenten en meer op het contact tussen de tuinders en de buren. ‘Ja, het sociale is heel belangrijk’, beaamt Jan. ‘We zijn ondertussen met een achttal tuiniers, maar daar stopt het niet. We willen er met de Leentuinvrienden zijn voor iedereen in Willebroek, zeker voor mensen die het moeilijk hebben. Elke dinsdag komen wij met een grotere groep samen in het buurtlokaal van residentie Herselaar. We verdelen de geoogste groenten en fruit onder de leden. Soms maken we samen soep of confituur. Of we zaaien samen.’ Daarnaast organiseert de groep jaarlijks heel wat activiteiten, zoals een nieuwjaarsreceptie, een zomeruitstap en een barbecue in september. ‘We verwachten op die activiteiten dat de leden van de vereniging een handje komen toesteken. Ieder draagt zijn steentje bij, dat is een belangrijk principe voor ons.’
Ik vraag Jan of er nog uitdagingen zijn voor de leentuinen. ‘Omdat we met een grote groep zijn, is het niet altijd gemakkelijk om iedereen bij elkaar te houden. Iedereen heeft zo zijn eigen ideeën over wanneer zaaien en wanneer oogsten. Vorige zomer zijn er bijvoorbeeld wel wat groenten verloren gegaan omdat we te laat geoogst hadden. En de klimaatopwarming wordt ook een grote uitdaging. Door de extreem warme zomer zijn heel veel groenten doorgeschoten.’ We maken nog een praatje met de dame die vertelt over haar mogelijke verhuis naar een nieuwe sociale woning. Ik vind het jammer om de tuinen achter te laten, het zijn groene oases van rust. ‘Hier nog wat eitjes en een paar kerstomaatjes om mee naar huis te nemen.’ Dat wordt een ecologische en solidaire omelet vanavond.
Auteur: Evelien Lambrecht, medewerker secretariaat en communicatie bij ATD Vierde Wereld Vlaanderen
[2] Kritische noot. Uit de studie ‘EM: Effectieve Micro-organismen of Effectieve Magie?’ van de Wetenschapswinkel van Wageningen UR in opdracht van Velt vzw, blijkt dat de resultaten van het gebruik van EM zeer variabel kunnen zijn en dat er geen aantoonbaar positief effect is van het toevoegen van EM. (http://edepot.wur.nl/24562). Toch zijn de ervaringen van de Leentuinvrienden met het gebruik van EM zeer positief.
Nog steeds wordt de nitraatnorm in onze Vlaamse rivieren overschreden. Dit blijkt uit rapporten van de Vlaamse Milieumaatschappij en de Vlaamse Landbouwmaatschappij. Dit is slecht nieuws voor de dieren en planten die afhankelijk zijn van dit water. Maar ook ons drinkwater heeft er onder te leiden.
Bij maar liefst 28 procent van de meetpunten werd er een teveel aan nitraten aangetroffen. Het opzet van het laatste mestactieplan was nochtans om deze ‘rode punten ‘ terug te dringen tot 5 procent. Vooral de IJzer en de Leie in West-Vlaanderen en de Maas in Limburg scoren slecht. Logisch ook, want in deze streken wordt er intensief aan landbouw gedaan.
Waar loopt het mis?
De laatste jaren werd er vooral gecontroleerd op dierlijk mest. Het feit dat ook kunstmest, vooral gebruikt bij het telen van groenten, bijdraagt aan het vervuilen van het grond- en oppervlaktewater met nitraten, werd wat uit het oog verloren. Ook een zeer droge zomer zorgde ervoor dat de meststoffen onvoldoende werden opgenomen door de bodem en de gewassen.
Tijd voor een nieuw mestactieplan
Een eerste mestactieplan werd reeds onder impuls van Europa opgesteld in 1991. Vlaanderen scoorde toen, net zoals vele andere Europese landen, slecht op waterkwaliteit. Er golden vanaf toen strengere regels voor de productie, opslag, gebruik en transport van mest. Het voorlopig laatste en vijfde mestactieplan dat in het najaar van 2015 van kracht ging, was al een pak strenger voor vooral de akkerbouw en de veeteelt.
Door het aanhoudende probleem van een teveel aan nitraten (en fosfaten) in onze wateren zal er een nieuw mestactieplan in voege treden vanaf 2019. Er zullen dus nog strengere controles volgen. Zo meldt minister van landbouw Joke Schauvlieghe.
Grond, water en lucht. Ook daarmee moeten we toekomstgericht omgaan, beseffen veel Klimaners. Na een herbronning neemt Klimaan deze nieuwe thema’s op in zijn werking. Ze komen er als aanvulling op het thema energie, waarmee alles begon. We zijn nu klaar om als brede burgerbeweging in de regio rond Mechelen een actieve en verbindende rol te spelen in projecten die goed zijn voor het klimaat.
Op weg naar een energiecoöperatie
Toen Klimaan van start ging een klein jaar geleden was het doelwit helder. Klimaan zou in Mechelen een energiecoöperatie oprichten, om de omschakeling naar hernieuwbare energie te versnellen. In ijltempo werd een vzw opgericht, kwam er een logo en een huisstijl en ging een eerste project van start, een groepsaankoop voor LED-lampen.
Hoe meer activiteiten er ontplooid werden, hoe meer nieuwe gezichten zich aanmeldden. Mensen met uiteenlopende achtergronden, allemaal gedreven om als burger bij te dragen aan een duurzame samenleving. Kon iedereen zijn ei voldoende kwijt in het idee van de energiecoöperatie? Was het nodig om eens stil te staan bij ieders ‘waarom’?
Een nieuw kompas
Nadenken, afstemmen en ideeën de vrije loop laten, het duurde al gauw een paar avonden, in goede banen geleid door Friedl en Wim. Vier principes kwamen bovendrijven. Die zullen de komende jaren dienen als Klimaan-kompas. Wil je een nieuw Klimaan-initiatief opstarten? Graag, als het in lijn is met onze vier Klimaan-principes:
het initiatief respecteert de draagkracht van de aarde,
het verbindt burgers om samen te werken aan een duurzame samenleving,
het geeft energie door samen zinvolle dingen te doen,
het heeft oog voor het totaalplaatje.
Zoals je merkt, vormen deze principes een paraplu voor heel veel projecten die goed zijn voor het klimaat. Als Klimaners zijn we duidelijk breder geïnteresseerd dan alleen in energie.
Herorganiseren
Die uitkomst zal weerspiegeld worden in de nieuwe structuur van Klimaan. We herorganiseren ons nu rond de vier elementen: aarde, water, lucht en vuur. Of in Klimaan-termen: grond, water, lucht en energie.
Energie blijft behouden als hoofdthema van Klimaan, want er zijn in onze regio nog maar weinig spelers die werken rond energie. Klimaan wil als lokale burgerbeweging die nood mee invullen. Nu nog als vzw, maar met de heldere ambitie om zo snel mogelijk een coöperatieve vennootschap op te richten.
Samen meer impact
Grond, water en lucht komen er dus bij. De nieuwe structuur creëert ruimte om veel breder te werken. Elke Klimaner vindt zo makkelijk een project waaraan hij of zij graag wil bijdragen. En de impact van Klimaan wordt er groter door. De nieuwe thema’s mag je trouwens echt breed bekijken: ook projecten rond voeding, mobiliteit en materialen vinden er een plaatsje onder. En nog zoveel meer.
In onze regio groeien en bloeien al heel wat projecten en organisaties die werken rond grond, water en lucht. Daar zijn we blij om. We willen graag het gesprek aangaan, uitzoeken hoe we kunnen samenwerken en hoe we elkaar kunnen versterken.
Voel jij je ook geroepen om als burger mee te werken aan klimaatvriendelijke projecten? Kom dan zeker eens kennismaken.
