Relighting door een CESCOOP

Een oud gebouw met zo’n gemengd gebruik… ja, daar blijft het licht wel eens branden. Daarnaast hebben we het hier over een voormalige bibliotheek waar dus overal zeer veel lampen en een sterke lichtintensiteit gewaarborgd was t.a.v. het leescomfort. We hadden dus snel een sterk vermoeden dat we hier een verbetering konden realiseren. Naast het fysiek aanpakken van de verlichting, hoopten we dat het MechCiCo-project  ook een sensibiliserend effect op de gebruikers zou kunnen hebben, zodat iedereen er mee voor zorgden dat er energie bespaard kon worden.

Op 27 januari 2021 wordt de eerste CESCoop-overeenkomst tussen Mest vzw, Klimaan vzw en CVSO een feit. Mest vzw wordt ontzorgd. Klimaan voorziet een energiebesparing via een relighting. De investering in aangebrachte herbruikbare verlichting, betaald met burgerkapitaal.

Een kopie van een dergelijke overeenkomst kan je verkrijgen door een mailtje naar info@klimaan.be te sturen.

De aanpak

• Inventarisatie van bestaande verlichting en berekenen van het energie- en CO₂eq-besparingspotentieel werd begeleid door onze partner Ecofocus.  Er was een rondgang van het gebouw in aanwezigheid van de vrijwilligers waarbij alle lichtpunten beschreven werden met hun vermogen (Wattage) en waarbij de gebruikers inschatten hoelang elke lamp gemiddeld per dag brandt om het geschatte verbruik ervan te bepalen. Daarnaast werd een voorstel gedaan om lampen te vervangen of af te schakelen.  De gebruikte methode voor deze planning noemt IPMVP, optie A.
• Tijdens een 2-daags werkweekend hebben klimaners vervolgens lampen vervangen of afgeschakeld.
• Een CesCoop-contract (Circular Economy Service door een Cooperatie) is opgemaakt met Mest vzw, waarbij de nieuwe lampen eigendom blijven van Klimaan CVSO, Klimaan verder de verlichting onderhoudt en Mest vzw als tegenprestatie de gerealiseerde vermindering op de elektriciteitsfactuur volgens de IPMVP-berekening uitbetaalt aan Klimaan CVSO. Hoewel kleinschalig, was deze innovatie baanbrekend, aangezien dit het eerste CesCoop-contract was dat in Vlaanderen gerealiseerd werd (combinatie circulair + coöperatief).
• Resultaten werden tot slot gedeeld en besproken met de gebruikers van het gebouw: de Artenova-community.

Leerlessen

• IPMVP als kader voor energiebesparing (Optie A) geeft een objectief, geverifieerde oplossing zonder dure monitoring.
• Het relightingweekend was eerst ingeschat op 52 werkuren, maar na discussie was dit nog herwerkt tot een inschatting van 72 vrijwilligersuren. Tijdens het weekend zelf zijn in totaal 69 vrijwilligersuren gepresteerd door in totaal 13 Klimaners.  De totale tijdsinschatting inclusief de voorbereiding was 116 werkuren. Gezien op het moment van de relighting het gebouw nog maximaal 10 maanden gebruikt zou worden, zou dit met betalende arbeid niet break-even geweest zijn.  De uitvoering met vrijwilligers had wel een belangrijke bewustmakingsbijdrage en leidde tot verschillende artikels in de lokale pers. Dit is een pilootproject, maar indien Klimaan dergelijk traject naar andere gebouwen zou herhalen, zal er wel met betaalde werkkrachten gewerkt moeten worden. Dit beïnvloedt het break-even of rendabel karakter uiteraard. 
• Door de coronasituatie was er minder sociale interactie mogelijk en waren er minder co-creatie en uitwisselingsmomenten met de gebruikers van het gebouw. Dat hadden we uiteraard initieel anders voorzien!
• De afsluiting van een verzekering die ook vrijwilligerswerk binnen de bouw dekt zoals bij een relighting was moeilijk af te sluiten, omdat die buiten het voorziene standaardaanbod van verzekeringsmaatschappijen viel. Het was ook onzeker welke maatregelen allemaal geïmplementeerd gingen worden binnen MechCiCO. Het moest dus future-CESCoop-Proof zijn. Uiteindelijk is een (duurdere…)  verzekering gevonden, waarbij alle Klimaners verzekerd zijn voor schade aan derden.
• De relighting heeft een maandelijkse energiebesparing opgebracht van 198,49 euro, waarvoor via de CESCoop-overeenkomst maandelijks 193,47 euro (zoals initieel berekend) aan Klimaan betaald werd. Het gaat om een dagelijkse vermindering van het elektriciteitsverbruik van 155 514 Wh/dag naar 93 952 Wh/dag, of een bezuiniging van 40% in het elektriciteitsverbruik nodig voor de verlichting. Het grote besparingspotentieel maakte een terugverdienmodel op korte termijn mogelijk.  Deze grote reductie kon bekomen worden door het vervangen van enkele grootverbruikers. Zo konden we bijvoorbeeld kwartslampen van 160 W vervangen door Ledlampen van 15 W.  Aangezien het om een oude bibliotheek ging, was er veel verlichting voorzien die niet allemaal nodig was en konden ook veel lampen afgeschakeld worden.  De brandweerkazerne had niet hetzelfde besparingspotentieel.  Anderen die hier ook mee aan de slag gaan bekijken dus zeker best in eerste instantie gebouwen met dergelijk verbruiksprofiel. 
• We hadden ons miskeken op dubbele TL-lampen, waarbij we volgens planning per armatuur één van de twee lampen zouden uitdraaien. Doch de ballast  was voorzien voor beide lampen samen, zodat we afwisselend een armatuur hebben behouden en afgeschakeld telkens 2 lampen tezamen.  Waar dit niet mogelijk is, hebben we bedrading moeten aanpassen (aanzienlijk meer werk) om de lampen half te kunnen afschakelen.
• In de navraag bij de gebruikers nadien, bleek dat deze nauwelijks iets gemerkt hadden of dat het verschil in aanwezige verlichting niet storend was. Aan comfort-inboeting was dus geen sprake. 
• Mest vzw en Mechelen waren tevreden met de algemene ontzorging: kapotte lampen werden naar het containerpark gebracht en nog bruikbare lampen verder gestockeerd. Nadien werden nog een paar keer kleine herstellingen uitgevoerd door Klimaan cvso zodat de verlichting van de ruimtes gegarandeerd bleef.
• Belangrijk is dat alle ruimtes toegankelijk moeten zijn tijdens de rondgang voor de voorbereidende planning als tijdens de relighting en de opvolging nadien. Enkele lokalen, die tijdens de voorbereidingsrondgang gesloten waren, waren dus niet vooraf in de IPMVP-planning opgenomen en nadien nog bij de re-lighting bijgevoegd.
• Ontzorging via een CESCoop-contract is vooral interessant voor grote panden voor een langere duurtijd. Er is een aanzienlijke opstartinspanning (en kost) aan verbonden, zodat de tijdelijke invulling voor minstens 2 jaar moet zijn. Aangezien het ook om een nieuw type contract ging was er uitzonderlijk nog meer wisselwerking en voorafgaandelijk overleg nodig.
• Er moet enige flexibiliteit zijn in het contract om kleine aanpassingen t.o.v. de initiële inschattingen te ondervangen. In onze case was dat bv. door de ontdubbeling van de TLs die technisch niet mogelijk bleek. Werken met een raamovereenkomst waar dat nadien een addendum aan kan toegevoegd worden, lijkt ons een goede aanpak.
• Om de gebruikers ook te motiveren tot vermindering van verbruik moet er een incentive zijn waarbij een deel van de besparing ook naar hen vloeit. Nu hadden zij een vaste all-in huur en werd de besparing van de relighting ten voordele van Klimaan cvso gecontractualiseerd. De uitdaging was de moeilijkheid om te submonitoren of om een andere objectieve baseline en besparing vast te kunnen leggen naar de individuele gebruikers toe. 

Met de steun van Vlaanderen Circulair