door Sabine Wuytens | mei 26, 2022
Hoe twee enthousiaste studenten op Hagelstein een klimaatmetamorfose afdwongen
Vorige week kwam ik Daan Vandenberghe nog eens tegen, die in december een interview gaf over zijn klimaatambities op school. Hagelstein was toch nog niet klaar voor grote klimaatacties, zo leek het toen. Of er intussen al iets veranderd was? “De drankautomaten gaan echt weg! En we hebben nog zóveel meer gedaan!”
Dat schreeuwt om een vervolginterview! En zo zit ik een paar dagen later bij Oskar Bonte, klimaatkompaan van Daan, om een status op te maken van hun dromen en realisaties.
Actie tegen plastiek in zee, met krijttekeningen op de speelplaats
Hoe is Oskar er eigenlijk in gerold?
“Voor ik Daan kende was ik al wel een keer vegetariër geweest, maar dan vooral omwille van het dierenleed. Ik herinner me het eerste gesprek met Daan waarin hij zijn visie op klimaat uitlegde. Toen dacht ik “Dit is hét moment, dit mag ik niet aan me laten voorbijgaan! Ik was al wel begaan met het klimaat, maar de urgentie om zaken te veranderen werd me, onder andere door het lezen van een rapport van Drawdown, steeds meer duidelijk.”
Zo werd hij opnieuw vegetariër (dit keer voor het klimaat) en engageerde zich voor de klimaatbeweging.
Het wordt tijdens het interview al snel duidelijk dat Daan niet heeft overdreven, want Oskar vertelt over een waslijst aan successen die Climate4 Change in de voorbije 5 maanden geboekt heeft.
Eén van de vele klassen met plantjes van Climate4Change
Terwijl Daan nog sprak over een beginnend project met plantjes voor de 1e graad, vertelt Oskar over plantjes in bijna alle klassen, en 37 klasverantwoordelijken die voor de plantjes zorgen. “Er was een aantal leerkrachten, zoals mevrouw Van Dijck, met groene vingers. Zij zorgden voor het gros van de plantjes. Dankzij hen konden we zoveel klassen gratis van plantjes voorzien. Daar zijn we hen heel dankbaar voor!” Als blijk van dank gaven ze de leerkrachten zaadblaadjes van bij Kabas, een verpakkingsvrije winkel in Mechelen.
Ze doen duidelijk niet aan half werk! Zelfs voor de schoolvakanties hebben ze een oplossing uitgewerkt: dan komen de leden van Climate4Change de plantjes gieten. En in de grote vakantie nemen de leerlingen en leerkrachten de plantjes mee naar huis.
“Eén van de mooiste blijken van waardering was voor mij het moment dat mevrouw Wouters, onze godsdienstleerkracht, mij persoonlijk om een plantje voor haar klas kwam vragen.”
Eén van de befaamde drankautomaten. Intussen staan alle drankautomaten uit.
Zelfde schaalvergroting bij hun actie rond de drankautomaten (zie vorig interview). Toen ze doorhadden dat er met hun “two man show” bij de directie weinig draagvlak zou komen voor hun wens om de drankautomaten te verwijderen, gooiden ze het over een andere boeg. Ze gingen campagne voeren en vertelden op de speelplaats aan iedereen waarom ze de drankautomaten weg wilden. Zo verzamelden ze in een week tijd 650 handtekeningen om de drankautomaten weg te stemmen. Dat ging volledig digitaal, via QR codes die de leerlingen en leerkrachten konden inscannen om de petitie te ondertekenen.
Over draagvlak gesproken! “Ze verklaarden ons voor gek dat we die drankautomaten dit jaar nog weg wilden krijgen”. Maar kijk, intussen staan ze uit en kun je er geen plastic flesjes meer uit halen! In de plaats zijn drinkfonteinen gekomen en een gratis drinkbus voor een groot aantal leerlingen.
Sleutelwoord voor succes? Participatie is volgens Oskar essentieel is: enkel met de steun van een grote groep krijg je grote veranderingen gedaan.
“Ze verklaarden ons voor gek dat we die drankautomaten dit jaar nog weg wilden krijgen”.
Mooi om zien is ook dat de positieve impact en spontane motivatie een stuk verder reiken dan ze verwacht hadden. Zo vertelt mevrouw De Wever, leerkracht Nederlands, nu veel meer over haar eigen acties voor het klimaat (drinkbus gebruiken, met de fiets naar school rijden).
In de loop van het interview sluit ook Ignace Terwagne aan, 4e jaarsstudent en technisch manusje-van-alles bij Climate4Change. Hij werd door zijn ICT-leerkracht aangesproken, “of hij geen IT project wou doen met Climate4Change”. Dat zag hij wel zitten, en hij creëerde prompt een tool waarmee je maandelijks het verbruik van de school kan raadplegen. In combinatie met een actieplan rond energieverbruik kunnen ze op die manier heel netjes monitoren hoeveel energie ze verbruiken en, op termijn, besparen.
Ignace is één van de vele studenten die zich in de voorbije maanden aansloten bij Climate4Change. Zo hebben ze nu een stevige basis van leerlingen in de 1e, 2e en 3e graad.
Leerlingen uit de eerste graad die enthousiast zijn over plantjes in hun eigen klas
Al zijn er beduidend minder leden uit de 2e graad ten opzichte van de andere graden. Misschien ligt het aan de de hormonale rollercoaster die toeslaat bij 14 – tot 16-jarigen?
Een deel van de Climate4Change leerlingen zetelt in de maandelijkse Klimaatraad, die ze in april van dit jaar voor het eerst organiseerden.
“De Klimaatraad is onze grootste realisatie: een maandelijkse samenkomst van leerlingen, leerkrachten, directie en KITOS om onze klimaatprojecten te bespreken en op te volgen. Voordien zaten we soms wel 3 keer per maand bij meneer Reynders om onze projecten voor te leggen en te bespreken, dus dit is een hele verbetering in efficiëntie!”
“De Klimaatraad is onze grootste realisatie: een maandelijkse samenkomst van leerlingen, leerkrachten, directie en KITOS om onze klimaatprojecten te bespreken en op te volgen.”
En projecten, daar hebben ze er nog wel wat in hun mouw zitten! Zowel Oskar als Ignace hebben de mond vol van een nieuw project, de “biodiverse leerzone”, waar ze een groene zone op de schoolterreinen willen ombouwen tot een biodiverse open klasruimte, een bloemenweide waar leerlingen tot rust kunnen komen in een mooi stukje natuur. Ook het energieverbruik blijft sterk in het vizier van Climate4Change. Zo hebben Daan en Nicolas, ook een vaste waarde bij Climate4Change, een enquête gemaakt om het energieverbruik in alle klaslokalen in kaart te brengen. Aan de hand van concrete instructies helpt de vragenlijst leerlingen en leerkrachten onnodige energieverbruikers te detecteren. Die inventaris is een eerste stap in de weg naar energiebesparing. Grondige aanpak, check!
Maar de fun factor is minstens even belangrijk. Zo voorzien de 1e graads leerlingen binnenkort samen met de leerkrachten veggiehapjes op de Zomerbar in de week van Pinkstermaandag. Allen daarheen!
Het Climate4Change logo, gemaakt door Nicolas Lenz, algemene voorzitter en Climate4Change lid van het eerste uur
Zijn er dan geen lastige momenten?
“Toch wel, zo was de logistiek van de plantactie niet altijd eenvoudig. Op een bepaald moment kregen we ineens heel veel plantjes. Stonden we daar met 30 plantjes, maar geen bloempotten om ze mee in de klas te zetten! Toen hebben we een oproep gedaan aan medeleerlingen om bloempotjes te verzamelen en mee te brengen.”
Ook vertelt Oskar: “Niet alle deelnemers aan onze eerste brainstorm maken nu actief deel uit van Climate4Change. Doordat we zo ambitieus waren en snel wilden gaan, zijn we misschien ook wel wat mensen kwijtgeraakt onderweg. Al willen we graag veel zaken realiseren, er moet een draagvlak zijn om grootse dingen te doen. En een mindshift kost tijd!”
“Een belangrijk aspect van onze functie blijft toch het opzoeken van de controverse.”
“Een belangrijk aspect van onze functie blijft ook het opzoeken van de controverse: als je alle zaken die je in de omgeving ziet zonder vragen accepteert, dan krijg je niet de noodzakelijke wisselwerking om dingen te veranderen. Maar die rol is niet altijd eenvoudig, want je dwingt mensen kritisch na te denken over zaken waar ze normaliter niet stil bij staan.”
Moraal van het verhaal? Wie iets voor het klimaat wilt doen heeft geduld, een flinke portie moed én enthousiasme nodig.
Biodiverse zones, energiebesparingen, een heuse Klimaatraad… De toekomst voor het klimaat ziet er in ineens een heel stuk rooskleuriger uit op Hagelstein. En die positieve vibe is aanstekelijk besef ik wanneer ik vanuit mijn werkkamer naar buiten kijk. We kunnen wel degelijk zaken veranderen. Snel maar eens een mail naar de burgemeester van Kruibeke sturen, om werk te maken van maandelijkse vergaderingen met onze werkgroep Klimaat!
door trissegers | apr 25, 2022
Ga mee op avontuur met Netwerk Duurzame Mobiliteit gedragen door een breed netwerk van enthousiaste steden, gemeenten en organisaties.
Hoe? Laat je wagen 30 dagen aan de kant en verplaats je eens op een andere manier.
Doel: doorbreek je verplaatsingsgewoonten door een maand lang te experimenteren met meer duurzame opties.
Wat levert je dat op?
Meer tijd voor ontmoeting: je zit niet meer voortdurend in je eigen coconnetje. Je stapt, fietst, stept of “bust” door de stad op weg naar bijvoorbeeld het station. Je ziet hoe de stad, de natuur verandert en ontmoet mensen die ook onderweg zijn. In de trein en op het perron sla je een babbeltje met je medemens of lees je een boek waar je anders niet toe komt. Je leert meer vooruit te denken, te plannen en anders om te gaan met je tijd. Op weg met de fiets en te voet geniet je meer van de natuur en ben je meer in beweging. Je ontdekt nieuwe fiets -en wandelroutes op weg naar de winkel of het werk. Je bespaart op je verplaatsingsonkosten. Bovendien geef je een cadeau aan de planeet omdat het beter is voor het milieu.
Welke avonturen en nieuwe ervaringen kom jij allemaal tegen in die 30 dagen?
Schrijf je in en laat het weten!
Zo draag je bij aan de verbetering van de mobiliteit in ons land.
Dank je wel!
door trissegers | mrt 5, 2022
foto: copyright stad Mechelen.
In 2019 werd hij 10 jaar. Ons “crèmekarreke” zoals mijn schoonbroer hem spottend noemde toen we hem nieuw kochten. Voor ons was de Opel Combo Tour met grote achterklep een ideale wagen om alles in te laden als we gingen kamperen. Ook leuk om droog onder de klep te kunnen zitten in de koffer om onze wandelschoenen aan of uit te trekken. Het startpunt van onze wandelingen kon in “the middle of nowhere” liggen, wij raakten er wel.
123.000 km hebben we er mee gereden, verschillende keren tot aan de Alpen en de Pyreneeën. Bergop ging wel wat traagjes, maar daar maalden wij niet om.
Vanaf het begin legden we wat centjes opzij, voor als onze trouwe vierwieler het zou begeven.
Zijn er alternatieven?
En toen kwam het besef dat onze verplaatsingen met de auto toch wel een grote voetafdruk achterlaten op onze planeet. En met dit voortschrijdend inzicht maakten we na 10 jaar de balans op. Kopen we nog een nieuwe (of andere) wagen, of kunnen we het misschien wel zonder? Af en toe kwamen er al wat grotere kosten aan onderhoud en herstellingen. Wat kost die wagen ons eigenlijk op jaarbasis? Zijn er alternatieven? Waarvoor gebruiken we de wagen eigenlijk?
Mijn partner en ik spraken af om een heel jaar lang de auto enkel te gebruiken als het echt nodig was, en dit systematisch bij te houden in een Excel document. We noteerden de reden waarom we hem gebruikten en het aantal kilometers dat we aflegden. Ondertussen bekeken we alle alternatieven, en op het einde van het jaar berekenden we wat de kostprijs van het rijden met de eigen auto was t.o.v. het gebruik van Cambio, Partago, Dégage of Cozywheels.
Boodschappen deden we allang met de gewone fiets en een handige fietskar. Zelfs om naar het containerpark te gaan gebruiken we de fietskar.
In de stad verplaatsen we ons meestal te voet.
Het beginpunt van onze wandeltochten kunnen we meestal met de trein of de bus bereiken. Kamperen kan ook met een deelwagen. Het aanbod is zo groot dat we gemakkelijk een vergelijkbaar of zelf groter model dan onze wagen kunnen lenen.
Alleen maar voordelen
Financieel sloeg de balans over in het voordeel van de deelmobiliteit. We beslisten een Cambio-abonnement te nemen omdat de stad Mechelen een financiële compensatie geeft voor wie zijn nummerplaat inlevert. Ondertussen rijden we af en toe ook met een van de elektrische wagens van Partago dankzij onze Klimaan-aandelen.
In maart 2020 in volle pandemie-tijd beslisten we om onze auto te verkopen. We beseften wel dat we in het openbaar vervoer toch wat meer kans liepen om besmet te worden.
Nu, 2 jaar later, hebben we er nog geen spijt van gehad. Financieel hebben we er alleen nog maar voordelen uit gehaald. We verhuren onze autostaanplaats en met dat geld alleen al kunnen we maandelijks onze autoverplaatsingen betalen. Of we houden dat bedrag gewoon over. We hebben geen kosten meer aan onderhoud of reparatie enz…
En we rijden meestal met een gloednieuwe elektrische auto.
Wat een zaligheid!
Ook zin om het eens uit te proberen?
Woon je in Mechelen Nekkerspoel? Dan kun je binnenkort genieten van een mobiliteitsbudget van Mechelen om gedurende 60 dagen het aanbod van deelmobiliteit uit te proberen. Alle inwoners van Mechelen krijgen trouwens een mobiliteitsbudget van €250 indien zij de nummerplaat van hun wagen inleveren. Alle informatie vind je hier.
Of doe in juni mee aan de campagne “30 dagen zonder wagen” en probeer eens uit wat het geeft om een hele maand lang je auto te laten staan. Informatie over deze campagne volgt later. Houd onze website en sociale media in het oog.
door Sabine Wuytens | jan 31, 2022
Hier zijn we weer met onze tweede blog over Energiegemeenschappen!
In onze eerste editie legde Elise uit wat een Energiegemeenschap juist is. Maar wat is het nut van een energiegemeenschap, en hoe werkt het precies?
Daarvoor moeten we even onze blik verleggen van ons eigen stopcontact naar het volledige elektriciteitsnet van België.
De traditionele energieketen
De manier waarop we elektriciteit produceren is sinds de opkomst van hernieuwbare energiebronnen compleet veranderd. Hoe zag het er vroeger dan uit? Toen had je een vrij rechtlijnig systeem: de energiestromen liepen van elektriciteitscentrales naar consumenten via het transmissie – en distributienet, en de geldstromen liepen net in de omgekeerde richting, wel zo handig! Er waren wel af en toe correcties nodig om vraag en aanbod in evenwicht te houden, maar een draai aan de knop van een centrale was in principe voldoende om dat evenwicht te herstellen. Nu ja, er komt wel iets meer kijken bij in grote lijnen was het aanbod makkelijk af te stemmen op de vraag.
Energieketen met hernieuwbare energiebronnen
Een heel ander verhaal zien we in de huidige context van hernieuwbare energiebronnen. De impact is in alle aspecten van de energieketen te zien. Even alles op een rijtje.
- Lokale energiebronnen
De energie stroomt niet langer enkel van centrale naar consument, maar wordt ook opgewekt bij mensen thuis, met de zonnepanelen op hun dak en met de windturbine in de wijk. Dat betekent dat de controle over het aanbod niet langer bij enkele partijen ligt maar bij een groot aantal partijen verspreid over het hele land.
2. Zonnige dagen, donkere nachten
Daarnaast zijn de energiebronnen een stuk minder continu en voorspelbaar geworden. Onze klassieke centrales met de draaiknop worden geleidelijk vervangen door bronnen die zich niet zomaar laten aan – en uitschakelen. Een centrale die enkel elektriciteit produceert wanneer de wind waait of de zon schijnt, dat is wel een stuk complexer in evenwicht te brengen dan een gascentrale die je gewoon kan aan – of uitzetten.
Hieronder een grafiek van de energiemix op 30 januari 2022 zoals gepubliceerd door Wind Europe vzw. Naast een constante hoeveelheid energie uit biomassa, uit nucleaire splijting en uit gasverbranding zien we de variabele input van hernieuwbare energiebronnen op ons net. Zonne-energie is in deze donkere dagen slechts enkele uren aanwezig, en ook wind toont een variabel patroon.
3. Controle over de energiefactuur
En tot slot, in de nieuwe energieketen met hernieuwbare energiebronnen gaat de geldstroom niet langer eenzijdig van consument naar producent. Iedereen kan producent worden en dus geld verdienen met de verkoop van elektriciteit. Op die manier profiteert iedereen mee van de kansen die de energietransitie biedt.
Terug naar de Energiegemeenschap
Wat heeft dit allemaal te maken met Energiegemeenschappen? Heel veel!
In een Energiegemeenschap ben je vrij om je energie aan te kopen bij een partij die energie lokaal en groen opwekt. Bovendien kan je de energie die bij mensen en bedrijven wordt geproduceerd, gaan uitwisselen aan een zelf gekozen energietarief. Wie energie verbruikt op een moment dat er véél zonne-energie in het net aanwezig is, zal waarschijnlijk ook een stukje minder betalen voor zijn energie.
Je zal nog steeds netkosten moeten betalen, maar op jaarbasis zou een gezin ongeveer 140 euro kunnen besparen met deze energie-uitwisseling. Om met een quote van KBC-medewerker én Klimaner Rudy Mariën te zeggen: “Je moet al een grote som geld op een spaarboekje zetten om tegenwoordig nog 140 euro per jaar aan interesten te verdienen!”
Tot slot kan je energie in een energiegemeenschap ook op een sociaal rechtvaardige manier gaan delen met anderen, door een voordeliger tarief aan een minder bevoorrechte partij toe te kennen.
© Fanny Monier – City Mine(d) | Energie delen tussen de buren: het project Vlogaert/SunGilles in Sint-Gillis, voorgesteld via een illustratie
Aan de slag!
We hebben al gezien dat het aanbod aan hernieuwbare energie doorheen de dag varieert.
Als we naar een schonere opwekking van elektriciteit willen, zonder uitstoot van CO2, dan moeten we dus trachten om ons verbruik beter af te stemmen op het aanbod. Hoe kan dat? Een klein voorbeeldje: de buurman produceert een overschot aan zonne-energie op de zonnigste uren van de dag en krijgt een beperkte vergoeding om die energie in het net te injecteren. Zelf heb ik geen zonnepanelen en betaal ik een vrij hoge vergoeding om energie te verbruiken op dat moment. In een energiegemeenschap kan je energie dus rechtstreeks kopen van je buur of van een andere producent, en dat voor een energieprijs die jullie zelf kiezen. Zo kan je dus, door te verbruiken wanneer er in de Energiegemeenschap energie over is, goedkoper werken. Bovendien zorg je ervoor dat er minder overschotten zijn in het net.
Meten is weten!
Om energie te gaan delen heb je kennis nodig over het energieaanbod doorheen de dag. Enter de digitale meter! Ondanks een niet heel succesvolle introductie in de Belgische markt, vormt de digitale meter een essentiële factor in onze transitie naar hernieuwbare energiebronnen. Want met een meter die enkel maandelijks of zelfs jaarlijks meet, kan je onmogelijk energie gaan uitwisselen en toegang krijgen tot een Energiegemeenschap. De gegevens die we gebruiken om energie af te rekenen tussen twee punten, worden per kwartier gemeten met een digitale meter. Met die gegevens kunnen we vervolgens heel precies bepalen hoeveel energie er op een bepaalde dag tussen twee punten is uitgewisseld.
Hieronder enkele dagen aan kwartierdata van een digitale meter, zoals we dat op Mijn Fluvius kunnen bekijken voor elke digitale meter.
Dit profiel hoort bij een eigenaar van een elektrische wagen die regelmatig van thuis uit werkt. De gele stroken duiden aan waar de wagen wordt opgeladen. Beeld je in dat er in onze Energiegemeenschap een aantal eigenaars van zonnepanelen zijn die hun overtollige stroom in het net injecteren. Dan kan deze eigenaar ervoor kiezen zijn wagen precies op dat moment te gaan laden door energie van hen te kopen, voor een overeengekomen prijs, en dan liefst nog aan hetzelfde vermogen als waaraan de zonnestroom beschikbaar is!
Om al deze zaken optimaal op elkaar af te stemmen, is een digitale meter absoluut noodzakelijk. Enkel zo kunnen we de gegevens van de zonnestroom aftoetsen ten opzichte van het verbruik. Enkel zo kunnen we de vergoedingen tussen de partijen in de Energiegemeenschap correct afhandelen. En enkel zo zullen onze handelingen een positieve impact hebben op de integratie van hernieuwbare energiebronnen in het net!
Alvast geïnteresseerd om mee te doen, en nog geen digitale meter? Je kan heel gemakkelijk een digitale meter aanvragen via Fluvius. Andere vragen of opmerkingen? Mail ons via info@klimaan.be!
door Elise Steyaert | jan 16, 2022
Dit is de eerste blog van een reeks die zal inzoomen op het volgende hoofdstuk van onze lokale energietransitie. Ik vergelijk het soms met het leren van een nieuwe taal. We gaan nieuwe termen leren, nieuwe verbanden leggen en een hechtere gemeenschap vormen met hernieuwbare energie als bindweefsel. Het verhaal van de switch van passieve consumenten naar actieve prosumenten kennen jullie al. Dat we als Klimaan het coöperatieve model genegen zijn waar we met zo veel mogelijk burgers rechtstreeks eigenaar zijn van onze hernieuwbare energie installaties, daar vertel ik ook niets nieuws mee. Maar voor het volgende hoofdstuk willen we een ‘collectieve’ laag toevoegen tussen alle individuele puzzelstukjes.
We zijn als Klimaan fier om deel uit te maken van een groter geheel, een grotere familie energiecoöperaties die volgens dezelfde principes werken. Ik kan persoonlijk getuigen van de beginmaanden van Klimaan, waarbij we uitgenodigd werden aan tafel met toen een 16-tal andere RESCoops (hernieuwbare energie burgercoöperaties). Door te kunnen surfen op hun opgebouwde kennis van de voorbije decennia zijn wij in een stroomversnelling geraakt. Onze eerste zonnepanelen op publieke daken en de eerste innovatieve aansluiting van een bidirectionele laadpaal die we van nabij konden volgen, beide in Bonheiden, waren in samenwerking met zuster coöperatie ZuidtrAnt. Hun ‘DeelDeZon’ project plant verschillende eerste zaadjes richting de soort activiteiten waarover we het hier willen hebben, zoals elektrische deelwagens die als rijdende wijkbatterij fungeren en slim aangestuurd worden. Ze leveren nl. energie terug aan het net op momenten dat er minder hernieuwbare energie opgewekt wordt en nemen van het net wanneer er overvloed is. Ook de samenwerkingen met vele andere coöperaties waaronder Energent en Ecopower hebben ons kunnen doen groeien tot het punt waar we nu staan: een energiegemeenschap vormen die de energietransitie wil en kan versnellen.
Ook dankzij het cVPP project (Comunity Virtual Powerplant) hebben we samen met verschillende partners heel wat kennis mogen opdoen. Zo schreven we een toekomstvisie uit over hoe we stap voor stap als energiegemeenschap zouden groeien, waarbij alle deelnemende huishoudens gezamenlijk blijven beslissen wat de gemeenschap van belang vindt: meer collectieve hernieuwbare energie oplossingen voor onze huizen en verplaatsingen, waar de gemeenschap de vruchten van kan plukken. We bouwen stelselmatig onze eerste stappen verder, waaronder de focus op scholen in Bonheiden.
Radicale kennisdeling
De bedoeling is dat we hier met een experiment starten. Onbekend maakt onbemind. Ons recept: we gaan het inzicht verhogen en het eigenaarschap bij burgers leggen. Klimaan heeft zo’n 200-tal leden (vzw) en bijna 900 aandeelhouders. Als we er in slagen om met deze intrinsiek geïnteresseerde groep burgers zo veel mogelijk kennis op te doen en te verspreiden… hoeveel zaadjes kunnen we dan planten? We hebben als coöperatie van in het begin gesteld dat onze energietoekomst niet achter gesloten deuren tussen een handvol belanghebbenden moest bedisseld worden. We nemen liever het heft in handen zodat we kunnen handelen in het belang van ons allen. Dat winsten lokaal herverdeeld kunnen worden en verankerd kunnen worden in maatschappelijk relevante projecten. Ik ben me er terdege van bewust dat wij met deze thema’s kunnen bezig zijn, omdat we ons dit (mentaal) kunnen veroorloven. Dit experiment gaat over zelf de boer op gaan om de energietransitie te versnellen door zo veel mogelijk diverse burgers te laten deelnemen aan de mogelijkheden ervan en te laten delen in de meerwaarde.
Nieuwe taal
Als we een nieuwe taal willen leren, dan moeten we weten dat we hetzelfde bedoelen met bepaalde termen. (Disclaimer: we willen hier niet te lang bij blijven stilstaan, om voldoende te kunnen focussen op de acties en de volgende stappen. Er zijn talloze interessante publicaties te vinden over de oorsprong van deze termen, veelal dankzij Europese initiatieven en projecten). Gebaseerd op de formele terminologie van VEKA (Vlaams Energie en Klimaatagentschap) geven we hier de basics mee:
Een energiegemeenschap van burgers is een groep actieve afnemers die samen een vennootschap oprichten om bestaande marktactiviteiten uit te oefenen zoals hernieuwbare energie opwekken, zelf verbruiken, opslaan, verkopen, het net helpen in evenwicht houden of oplaaddiensten voor bv. elektrische deelmobiliteit aanbieden. Naast deze bestaande marktactiviteiten wordt het vanaf nu ook mogelijk om de energie die binnen de energiegemeenschap geproduceerd wordt, te delen onder de leden van de energiegemeenschap.
Actieve afnemers is gewoon een nieuwe term om te wijzen op de nieuwe rollen die prosumenten (niet enkel energie van het net halen, maar ook hernieuwbare energie produceren) kunnen opnemen. De regelgeving laat nu ook toe dat een actieve afnemer zijn of haar ‘overschot’ (dat anders op het net wordt gestoken), rechtstreeks aan een andere persoon wordt verkocht, zoals aan een buur, vriendin of familielid. Dat heet peer-to-peerhandel of persoon-aan-persoonverkoop. Gratis wegschenken mag ook. Ook de bewoners van een appartementsgebouw kunnen gezamenlijk in hernieuwbare energie op het dak investeren en onderling verdelen (vroeger kon dit enkel naar de gemeenschappelijke delen gaan).
Energie: waar de factuur om zou moeten draaien
Echter, er is wel nog één grote ‘maar’ aan deze activiteiten. Economisch is dit allemaal nog steeds weinig interessant omdat onze volledige kostprijs van energie maar voor een klein stukje (nl. een derde) uit de energie zelf bestaat. Het energiedelen en onderling verhandelen wegen enkel op dat stukje energie. De energie die jouw elektriciteitsmeter passeert zal nog steeds aan een heel deel andere vaste kosten onderworpen worden. Dit zijn distributie-, transmissienetkosten en andere heffingen en taksen. Enkel jouw zelfverbruik (de energie die je simultaan verbruikt wanneer je ze opwekt) is volledig vrijgesteld. Maar niet iedereen heeft eigen zonnepanelen, dat is net de clou van de zaak wanneer we hernieuwbare energie willen delen tussen een bredere groep mensen. Als jouw dak niet goed gelegen is of je hebt de financiële middelen niet voor eigen hernieuwbare energie, dan zou dit binnen de gemeenschap moeten kunnen aangeboden worden aan een goedkopere elektriciteitsprijs dan de standaard.
We zouden een volledige blog kunnen wijden aan hoe de scheeftrekking van de elektriciteitsfactuur t.o.v. de fossiele brandstof rekeningen is gegroeid en hoe dit recht te trekken. Een groot aandeel is de afbetaling van de steunmechanismen van het verleden (groenestroomcertificaten en warmtekrachtcertificaten). Gezien iedereen aangesloten is op het elektriciteitsnet werd het als eerlijk en praktisch beschouwd om die afbetalingen te solidariseren tussen alle aangeslotenen op het elektriciteitsnet. De andere energiedragers (fossiel) zoals aardgas en stookolie wordt nl. niet door iedereen gebruikt. Om de shift naar warmtepompen en elektrische (deel-)wagens te maken, zal elektriciteit wel goedkoper moeten worden in verhouding t.o.v. fossiele tegenhangers. Daarom wordt er nu op verschillende niveaus in ons land bekeken hoe bepaalde kosten kunnen verschoven worden tussen de energiedragers. In elk geval mogen we er zeker van zijn dat het onderdeel ‘energie’ in de factuur steeds meer zal beginnen doorwegen in de komende jaren, waardoor de activiteiten van energiegemeenschappen en haar actieve afnemers ook in belang en economisch voordeel zullen toenemen. Meer weten over dit thema? Dit pleidooi van ODE en BBL geeft meer informatie.
Is Klimaan een energiegemeenschap?
Er zijn voorwaarden verbonden om je als energiegemeenschap (EG) te kunnen organiseren:
-
Een EG moet een rechtspersoon zijn waaraan iedereen kan deelnemen (zowel burgers, lokale overheden, kmo’s als grote onderneming) maar het zeggenschap over de energiegemeenschap beperkt zich tot natuurlijke personen, lokale overheden of kleine ondernemingen. Klimaan check? Check!
-
In een EG hebben burgers, lokale overheden en kleine ondernemingen dus de touwtjes in handen. Klimaan check? Check!
-
Energiegemeenschappen van burgers voeren bovendien activiteiten uit die betrekkingen hebben op energie, dus elektriciteit of warmte, groen of grijs. Verder dienen ze een ecologisch, sociaal of economisch (voor hun leden of de regio waar ze actief is) doel na te streven. Het maken van winst is dus ondergeschikt aan dit hoofddoel. Klimaan check? Check!
Voor de volledigheid dient gemeld te worden dat er ook een officiële term ‘hernieuwbare energiegemeenschap’ wordt gebruikt. Hierbij gaan de activiteiten uitsluitend over hernieuwbare energie en kunnen er geen grote ondernemingen aan deelnemen. Deze gemeenschap heeft ook als rechtspersoon het eigenaarsschap van de gebruikte installaties. Ook dit is het geval voor Klimaan CVSO die als burgercoöperatie de hernieuwbare installaties in eigendom heeft. Verder duiken we niet dieper in de verschillende termen, want we voelen dat we als Klimaan aan de voorwaarden voldoen en willen vervolgens de daad bij het woord voegen.
We willen ons daarom als energiegemeenschap aanmelden bij de VREG. Er zal een overeenkomst worden afgesloten tussen de leden van de energiegemeenschap die de o.a. de verdeling van de gezamenlijke opgewekte stroom verder afspreekt. Later meer daarover. Maar lees gerust alle details verder na via dit handig overzicht: Energiegemeenschappen | VREG
Nu we de intro achter de rug hebben, kunnen we binnenkort de volgende stap nemen!
Ben je geïnteresseerd om deel te nemen? Word lid van de vzw en/of aandeelhouder van Klimaan cvso of een andere energiecoöperatie! Tot binnenkort!
door Sabine Wuytens | dec 27, 2021
Interview met Daan Vandenberghe, 6e jaarsstudent & klimaatactivist te Hagelstein
Ik klap mijn laptop open voor ons online meeting. Het is stipt 16:00 wanneer ik de Zoom meeting inkom, en toch heeft Daan me al een berichtje gestuurd: “Ik zit in de meeting”. Het leven is dan ook niet aan de wachters, de mensen op de zijlijn. Het moet vooruit gaan!
Daan Vandenberghe is het jongste lid van Klimaan, een vzw uit Groot-Mechelen met een klimaatneutrale missie. Door deel te nemen aan enkele acties en online vergaderingen die Klimaan voerde, werd hem iets duidelijk. “Ik zat in online meetings en dacht: deze acties kan ik ook in mijn school doen! Ik wil het niet aan oudere mensen overlaten om klimaatactie te ondernemen. Ik wil zelf invloed hebben op mijn eigen toekomst, en het lot in eigen handen nemen. Het is gewoon te belangrijk. Ik doe dit niet voor anderen, of om mijn ouders trots te maken. Ik doe dit in de eerste plaats voor mezelf, omdat ik de wereld mooier wil achterlaten dan hoe ik erin geboren ben.”
“De wereld redden doe ik voor mezelf, niet om mijn ouders trots te maken”
Zijn school, dat is College Hagelstein, een middelbare school te Sint-Katelijne-Waver, netjes ingeplant tussen de vele tuinbouwbedrijven en industrie. Een groene school, of dat is toch alvast wat de website belooft. Als vijfdejaarsstudent vond hij op Hagelstein een klimaatmaatje in Oskar Bonte, iemand die op al zijn ambitieuze ideeën en plannen enthousiast reageerde – een zeldzame reactie, zo blijkt.
“De meeste mensen zijn op zoek naar een reden om een plan niet uit te voeren, of een manier om je ervan te overtuigen dat iets géén goed idee is.”, vertelt Daan. “Oskar was de enige die anders reageerde, namelijk enthousiast en opgewekt, met een “let’s do this” mentaliteit. Wat een verademing. Want wie gelooft dat verandering mogelijk is, heeft alles in handen om die verandering te realiseren.”
“Het begint allemaal met een simpele vraag. Het probleem is, veel mensen stellen de vraag niet eens. Het is zoals het is, en niks wat ik doe gaat daar iets aan veranderen. Of: dit is niet mijn probleem. Ook veel jongeren in mijn omgeving hebben die mentaliteit”.
Klimaatacties op school: hoe begin je eraan?
Daar stonden ze dan, in maart 2021, als twee vijfdejaarsstudenten in volle coronacrisis, met een plan om op hun school het klimaat hoger op de agenda te krijgen.
“Eigenlijk ging het al vrij snel om veel meer dan enkel het klimaatvraagstuk. Want hoe organiseer je een klimaatactie? Hoe zet je ideeën om in acties? We hadden een groepje vrienden verzameld waarmee we konden brainstormen, en daar kwam een waslijst aan goede ideeën uit. Maar we konden onmogelijk al die ideeën tegelijk uitvoeren. We moesten dus prioriteiten stellen, en keuzes maken. Choose your battles.”
Op onderstaande foto: Daan en klasgenoten helpen op een stuk grond nabij de school om van afgesnoeide takken een houtkant. Zo zorgen ze er mee voor dat de eigenaar van het stuk land de takken niet verbrandt, maar inzet als landschapselement.
“Onze eerste idee was een renovatietraject omwille van de aanzienlijke energiebesparing die dat zou kunnen teweegbrengen. De school heeft momenteel geen zonnepanelen, de isolatie kan verbeterd worden, etc. Daarvoor hadden we de medewerking – en vooral financiering – nodig vanuit KITOS (de overkoepelende scholengroep waar Hagelstein deel van uitmaakt, nvdr).
We zaten een paar keer samen met de directie en verantwoordelijke voor infrastructuur, maar het werd al snel duidelijk dat we dit niet binnen onze schoolcarrière op Hagelstein zouden kunnen realiseren. Als leerlingen mogen we wel ideeën aanbrengen, maar voor beslissingen op beleidsniveau worden we niet serieus genomen.”
“Als leerlingen mogen we wel ideeën aanbrengen, maar voor beslissingen op beleidsniveau worden we niet serieus genomen.”
Het moesten dus projecten zijn die ze volledig zelf konden realiseren, zonder medewerking van de directie. We begonnen ook het belang in te zien van sensibiliseren. Een actie hoeft geen maximale klimaatwinst te hebben, als het mensen maar op een positieve manier bereikt en dingen bijleert. Zo kwamen er een aantal andere projecten in het vizier.
Zo hingen ze als eerste actie 7 vogelkastjes in het bos bij Hagelstein, dat momenteel geplaagd wordt door de aanwezigheid van de processierups. “Nestkastjes zorgen voor meer vogels, en die zijn dan weer de natuurlijke vijand van de processierups. Twee vliegen in één klap”.
Drankautomaten met plastic waterflesjes
“Een doel waar we ons al een tijdje voor inzetten is de verwijdering van de drankautomaten op de speelplaats. De plastic waterflesjes in die automaten zijn single use en belanden vaak op de speelplaats. Bovendien kosten zowel de waterflessen als de PMD-zakken om de flesjes in te doen geld. De vele clean-up acties vond ik in eerste instantie positief, maar ik zag in dat het probleem op die manier niet weggaat. Het zou toch veel beter zijn om de bron van het afval weg te nemen, niet langer plastic waterflesjes te gebruiken en over te stappen op drinkbussen?”
Het lijkt simpel, maar toch is het voorlopig niet eenvoudig gebleken om de drankautomaten weg te krijgen. Daan en zijn vrienden namen al contact op met het bedrijf dat de automaten plaatst, praatten met de directie over het weghalen van de automaat, regelden met de ouderraad de aankoop van 200 drinkbussen die op de volgende FLUO-actie van de school gratis zullen worden weggeschonken, …
Maar voorlopig staan de drankautomaten er dus nog. Zullen ze weg zijn tegen de tijd dat Daan van school gaat? Hij hoopt erop. “We plannen nu een petitie voor alle leerlingen, zodat we kunnen aantonen dat ons idee breed gedragen wordt.”
Luchtzuiverende plantjes in elke klas
“Een tijdje terug hebben we in samenwerking met de leerkrachten een actie gedaan om in elke klas luchtzuiverende plantjes te plaatsen. Enkele leerkrachten hadden veel stekjes gemaakt van planten en zorgden op die manier voor de plantjes. Wij zijn dan in elke klas gaan praten over de werking van de plantjes, en alle klassen waren heel blij met het initiatief. Het is een actie die weinig impact heeft op het klimaat, maar wel hoog scoort op gezondheidsvlak. En dat is minstens even belangrijk als onze klimaatmissie.”
Eindejaarsactie
We willen na de kerstvakantie een energiescan plannen op school. Daarvoor kunnen we gebruikmaken van de “Klimaankoffer”, een koffer met verschillende sensoren en meettoestellen om energieverbruik te meten. Hiervoor werken we samen met Klimaner Kris De Cree, die ook in St-Kat-Waver woont. Het is een grootschalige actie dus die moeten we goed plannen.
Meer dan klimaatproblematiek
Daan en zijn vrienden beperken zich niet tot de klimaatproblematiek. Zo was er onlangs een heftig debat over het schoolreglement aangaande kledij. Zo stond erin dat leerlingen “geen aanstootgevende kledij” mogen dragen. “Dat reglement is echt achterhaald, want de drager van de kledij kan onmogelijk bepalen wat voor een ander aanstootgevend is. Het geeft extra macht aan mannen, want zij kunnen op die manier vrouwen veroordelen voor kledij, terwijl het eigenlijk hun eigen reactie op die kledij is die veroordeeld zou moeten worden.”
“We willen de fakkel overdragen naar lagere graden, zodat het geen stille dood sterft.”
“We willen de fakkel overdragen naar lagere graden, zodat het geen stille dood sterft. De acties die we nu starten, kunnen door leerlingen in lagere jaren voortgezet worden. We hebben een praktische raad gebouwd die in elke graad (1e, 2e en 3e) een coördinator heeft. Dat lukt voorlopig goed, enkel de 2e graad loopt wat moeilijk met corona, doordat die graad op een ander tijdstip speeltijd heeft en op die manier dus moeilijk bereikbaar is voor uitwisseling tijdens de schooluren.”
Zelf aan de slag op school?
Wil je zelf ook actie ondernemen op jouw school? Op deze website vind je informatie op maat van jouw klas, en op deze website vind je een lijst met allerlei acties die je kan ondernemen!
