Systeemdenken: het ijsbergmodel
Klimaan werkt aan een rechtvaardige wereld waarin we de draagkracht van de aarde respecteren. Om die te realiseren, moet ons huidige systeem van koers veranderen. Hoe doen we dat? In welke initiatieven steken we onze tijd en energie?
We halen inspiratie uit het systeemdenken, een manier van denken die helpt om de complexe werkelijkheid te begrijpen.
Onder de waterlijn
In het systeemdenken kijken we naar de werkelijkheid zoals naar een ijsberg. Als mens kijken we voornamelijk naar de gebeurtenissen rondom ons: dat is de top van de ijsberg. We zien bijvoorbeeld Jan naar school fietsen.
Net zoals bij een ijsberg speelt er veel meer dan wat in het oog springt. Menselijke interacties worden vaak bepaald door wat verscholen zit onder de waterlijn. Net onder het wateroppervlak vinden we onze gedragspatronen, ons gewoontegedrag. Jan denkt er niet meer over na: hij fietst elke dag.
Nog dieper in de ijsberg vinden we de structuren die onze gedragspatronen beïnvloeden. Voor Jan is de keuze voor de fiets evident: alles is voorzien om vlot en veilig te fietsen.
Het diepste van de ijsberg is datgene wat tussen onze oren zit. Ons denken, onze waarden en normen, onze ‘mentale modellen’ liggen aan de basis van ons gedrag. Jan is overtuigd van zijn keuze voor de fiets. Maar zijn klasgenoten? Die vinden dat toch een beetje vreemd.
Initiatieven die in de diepte werken
Stel dat we ook de klasgenoten van Jan op de fiets willen krijgen, hoe pakken we dat aan?
We weten dat mensen rechtstreeks aanspreken op hun gedrag niet goed werkt. We stoppen onze energie beter niet in een sensibiliseringscampagne die mensen aanspreekt op hun autogebruik. Het is verloren moeite, het resultaat zal mager zijn.
We boeken meer succes als we het gedragspatroon proberen te beïnvloeden. Een campagne die aanmoedigt om tijdens een beperkte periode te voet, met de fiets of met het openbaar vervoer naar school te komen, kan laten ervaren dat fietsen leuker en sneller is dan de auto te nemen. Zo kunnen er nieuwe gewoonten ontstaan.
Structuren zitten nog dieper in de ijsberg. Als er een veilige en aangename fietsinfrastructuur is, zullen meer mensen de fiets nemen. Als we bedrijfswagens fiscaal voordelig maken, dan stimuleren we autogebruik. IJveren voor goede structuren die het gewenste gedrag mogelijk maken is heel belangrijk.
De grootste hefboom voor systeemverandering zit in het diepste van de ijsberg: ons denken. Blijven we de auto zien als een statussymbool? Dan zullen we ervoor blijven kiezen. Mensen zijn gelukkig sociale wezens. Ze horen er graag bij. Op een dag kan fietsen de sociale norm worden. Dan zullen ook de klasgenoten van Jan de fiets nemen.
Dus, hoe dieper in de ijsberg we werken, hoe groter het effect van onze acties. Klimaan wil zich zoveel mogelijk focussen op initiatieven die in de diepte werken.
Blog
Kunnen we de wereld verbeteren met één woord?
De klimaatbeweging brengt te weinig mensen op de been om vooruitgang te boeken. Het afval van onze huidige levenswijze zorgt voor klimaatverstoring, verlies aan biodiversiteit, ongezonde lucht en andere milieuproblemen. De aarde geeft ons feedback op ons gedrag....
Klimaan is mijn dynamiet
De komende maanden zal na elke Klimaandelijkse bijeenkomst iemand een blogje schrijven, heel vrij, over wat die persoon eruit heeft meegenomen. Ik trap af. Wat ik vaak hoor van anderen, is dat Klimaan veel positieve energie teweegbrengt. Ik deel dat gevoel. Ook...
Terugblik op de zomerweek van Aardewerk
‘De mens voorbij: onder planten en dieren’ was het thema waarin sprekers Ullrich Melle en Ton Lemaire ons meenamen. Aardewerk pleit voor fundamentele sociaal-ecologische verandering.
Kalender
Geen evenementen van deze categorie.