Projecten Klimaan 2022

door Elise Steyaert | feb 20, 2022

Klimaan projecten 2022

Wil je je mee engageren, maar weet je niet goed waar te beginnen? Hieronder maken we je wegwijs in alle projecten waar de burgerbeweging Klimaan momenteel mee bezig is.

Onze structuur

Als burgerbeweging zijn we georganiseerd rond de vier commons: grond, lucht water en energie. Dit zijn onze vier inhoudelijke werkgroepen. Daarnaast heb je ook ondersteunende werkgroepen: samenwerking, IT en communicatie.

Werkgroepen komen gemiddeld 1 keer per maand samen. De verschillende projecten per werkgroep zijn hieronder opgesomd. Via de Doe Mee pagina kan je je als actief lid aanmelden en een werkgroep naar keuze aanvinken. De aanspreekpunten van de werkgroep zullen je vervolgens uitnodigen om de volgende vergadering bij te wonen.

Daarnaast praten we elkaar allemaal bij elke tweede dinsdag van de maand, op de Klimaandelijkse. Tot slot hakken we belangrijke knopen door die een werkgroep overstijgen op de Klimaanraad: elke eerste donderdag van de maand. Per werkgroep sluit 1 vertegenwoordiger aan; zo houden we het lekker efficiënt.

GROEP GROND

Aanspreekpunten: Bart en Wim

GROEP WATER

Aanspreekpunten: Griet en Leen

GROEP LUCHT

Aanspreekpunt: Stijn

GROEP ENERGIE

Aanspreekpunten: Steven en Guido

GROEP GROND – LOPENDE PROJECTEN 2022

Impactschatter uitbreiden: een tool die we maakten (met steun van MechCiCo) om de energiebesparing t.o.v. de materiaalkost bij nieuwe huishoudelijke toestellen te vergelijken. We willen deze graag uitbreiden om ook het herstellen van toestellen te beoordelen. Meer info.

Samenaankoop plantgoed en Soil Mates: in samenwerking met Citamine proberen we lokale biologische landbouwspelers en burgercollectieven met elkaar in contact te brengen.

Potterij: Samenwerking met o.a. Klusbib, KO-Lab en Citamine om van de Potterij/Impact Factory de circulaire hub van Mechelen te maken. Vanuit onze verbindende rol leggen we connecties tussen projecten (zoals MechCiCo, ImpactSchatter,…) en lokale spelers om circulaire economie een boost te geven in Mechelen en omstreken.

GROEP WATER – LOPENDE PROJECTEN 2022

Geveltuinen (‘Klim(t) aan je Gevel’): Na een eerste succesvolle editie van dit project waar straten zich konden inschrijven om zo veel mogelijk geveltuintjes te realiseren, willen we nu een niveau hoger schakelen met en richten we ons op ware tuinstraten met tuinslingers en meer ontharding/vergroening van ons straatbeeld.

Wijkwater: we onderzoeken hoe we collectieve regenwateropvang aan grote daken kunnen koppelen.

GROEP LUCHT – LOPENDE PROJECTEN 2022

E19 – Zonnige geluidsmuur: we onderzoeken de mogelijkheid om langs de E19 een geluidmuur met zonnepanelen te realiseren. Dit project wordt getrokken vanuit groep Lucht, i.s.m. groep Energie.

Slim Stoken: we zetten onze campagne verder om mensen te sensibiliseren rond houtverbranding.

Deelmobiliteit: Klimaan cvso start met deelwagens, we zetten onze schouders onder de campagne in de maand juni: ‘Dagen minder Wagen’ en focussen ons met gerichte acties op de wijk Nekkerspoel.

GROEP ENERGIE – LOPENDE PROJECTEN 2022

Energiegemeenschap Klimaan: stap voor stap starten we een eerste energiegemeenschap op waarbinnen we energie onderling delen. We starten met experimenteren binnen onze groep en nemen de getrokken lessen mee naar energiedelen binnen sociale woonwijken, bedrijvenzones en appartementsgebouwen. Meer info hier en hier.

Pandschap Rivierenland: een recent opgerichte coöperatie met sociaal oogmerk renoveert leegstaande panden om vervolgens sociaal te verhuren. De energiewerkgroep adviseert het pandschap rond betaalbare duurzaamheidsingrepen. Algemene info (koepelwebsite Pandschap).

Energiehelden en de Klimaankoffer: op een zo laagdrempelig-mogelijke manier wisselen we tips uit rond energiebesparing thuis. Onze klimaankoffer zit boordevol meetapperatuur en inspiratie. Van zodra het terug kan, organiseren we ‘Energie-Party’s’ met buren en vrienden. Info koffer.

GROEP SINT-KATELIJNE-WAVER LOPENDE PROJECTEN 2022

Advies gemeente: Via de klimaatraad brengen we beleidsadvies voor de gemeente om hun lokaal energie en klimaatplan te verwezenlijken en de doelstellingen van de burgemeesterconvenant te behalen.

Hagelstein: Samen met de leerlingen Climate4Change van de school loopt er een sensibilisering rond “zero-waste” en werken we met een energie-audit aan energiebesparende voorstellen voor de school.

Groenuitbreiding: We werken aan meer natuur- en duurzame landbouwinvulling van het landschap, in eerste instantie voor het gebied tussen R6-Nete en Liersesteenweg.

Aantal Actieve Leden

Aandeelhouders coöperatie

Lopende projecten (cvso + vzw)

"Twijfel er nooit aan, dat een kleine groep van toegewijde burgers de wereld kan veranderen. Dat is namelijk nooit anders gegaan."

– Margaret Mead

Krachten bundelen: hoe geven we samen onze organisatie vorm?

door An Van Damme | apr 25, 2024

Hoe kan een organisatie het enthousiasme van zo veel mogelijk mensen omzetten in actie? Een bouwsteen die onze burgerbeweging daarbij hielp is het Sociocratie 3.0-patroon ‘kring van afgevaardigden’. Laat je inspireren door het verhaal van Klimaan, en ontdek hoe een...

Klimavelo

door patrickvanassche | jun 25, 2023

In september 2023 zijn wij gestart met ons nieuw project Klimavelo. Met 3 fietsriksja's voorzien we binnen een straal van 5 km vanaf de Grote Markt van Mechelen milieuvriendelijk vervoer voor mensen die zich niet zo gemakkelijk kunnen verplaatsen (weinig financiële...

Tivoli Stiltebos na één jaar

door bartdebruyne | mei 19, 2023

In 2022 hebben we met een 100-tal vrijwilligers van Klimaan een stiltebos aangeplant op wat vroeger de parking van het Tivoli-park was. Het was een initiatief dat we samen verwezenlijkten met Urban Forest, Sugi en Stad Mechelen. Een stiltebos groeit met één...

De Klimaankoffer

door Sabine Wuytens | dec 17, 2021

De Klimaankoffer

Wil je stappen zetten om energie te besparen in je woning, school of bedrijf? Precies daarvoor ontwikkelde Klimaan de Klimaankoffer, een handige meetkoffer! Met deze koffer kan je aan de slag om het verbruik van verschillende toestellen in kaart te brengen en zo op een slimme manier verbeteringen aan te brengen.

Wat zit er in de koffer?

In de Klimaankoffer verzamelen we een aantal sensoren waarmee je thuis aan de slag kan. Het gaat om een energiemeter, een lichtsensor, een luchtkwaliteitsmeter, een infraroodthermometer en een douchewekker. Bij elke sensor zit een korte handleiding met invulbladen om je vlot op weg te helpen bij het aflezen en interpreteren van je gebruik. De Klimaankoffer bevat naast de “quick guides” ook een uitgebreide handleiding waarin je alles kan lezen over de sensoren en hun meetwaarden, maar ook over de interpretatie en gepaste maatregelen. Daarnaast vind je in de koffer het boekje “Groen leven”, met tips & tricks om je energieverbruik te verlagen, en een handige sleutel om de radiator te ontluchten.

Wat met de meer gespecialiseerde vragen? Naast de twee Klimaankoffers heeft Klimaan ook een hoogwaardige warmtecamera, een Flukso verbruiksmonitor en Netatmo Slim weerstation en CO2 meter – die laatste twee te leen via de Stad Mechelen.

Met de beelden van de warmtecamera is het mogelijk om warmteverliezen van de woning in kaart te brengen. De interpretatie van deze beelden vergt de nodige expertise en de warmtecamera wordt om die reden niet uitgeleend aan particulieren. Wél kan je de camera gebruiken onder begeleiding van Klimaan, want twee van onze Klimaanvrijwilligers volgden een speciale opleiding om met de warmtecamera te werken!

Interesse om de Klimaankoffer uit te lenen?

Daarvoor kan je terecht bij de Klusbib van Mechelen, de betaalbare en ecologische bibliotheek voor werktuigen in Mechelen! Klimaan heeft voor haar leden een lidmaatschap bij de Klusbib. Daarmee kunnen telkens 10 leden per jaar gratis materiaal uitlenen.

Nog geen lid bij de Klusbib? Een lidmaatschap van de Klusbib kost 30 EUR voor het eerste jaar, 25 EUR voor de daaropvolgende jaren. Er is ook een sociaal tarief beschikbaar voor wie minder geld te besteden heeft.

Interesse om de warmtecamera of andere gespecialiseerde sensoren uit te lenen? Andere vragen over de Klimaankoffer? Neem contact met ons op via info@klimaan.be of vul het contactformulier in!

Zit je vast met één van de toestellen?

Geen nood, de uitgebreide handleiding kan je ook hier vinden

Naar de Klusbib website

Neem ook eens een kijkje bij de Energiehelden van Klimaan! Daar vind je meerdere tips om je verbruik nog beter in kaart te brengen en systematisch te verminderen.

Gerealiseerd met de steun van Koning Boudewijn Stichting en CORE

Verplaatsbare Energie

door Steven Laurijssen | okt 25, 2021

Verplaatsbare hernieuwbare energie

Het doel was om met burgerkapitaal te investeren in een tijdelijke zonne-energie installatie en deze nadien elders een tweede leven te geven. Verschillende pogingen zijn ondernomen, maar een investering heeft nog niet plaatsgevonden:

Evolutie van aanpak:

Met ingenieursbureau Efika hebben we mogelijke investeringen laten uittekenen, specifiek voor de Oude Bib en de voormalige Brandweerkazerne. Na de studie was het verleende advies dat rond ruimteverwarming en sanitair warm water er weinig kon gebeuren wegens de mogelijke schade bij het aanpassen van de basisinstellingen van de verouderde verwarmingsinstallatie (wat dan een juridische verantwoordelijkheid van het MechCiCo-project zou worden). T.a.v. elektriciteit zouden nieuwe of tweedehands zonnepanelen gelegd kunnen worden, maar dan zou eerst een stabiliteitsstudie nodig zijn. Het zijn net de kosten gerelateerd aan de keuring- en stabiliteitsstudie alsook de arbeidskost bij een installatie en demontage die terugkomen bij iedere nieuwe locatie. Je kan deze recurrente kosten m.a.w. niet ‘meenemen’, waarvoor een minimale gebruikstijd nodig is om de installatie op één locatie financieerbaar te maken alvorens de installatie naar een andere locatie kan gaan. Dergelijkse kosten zijn dus onmogelijk ‘circulair’ te krijgen.
Via brainstormsessies werd een alternatief gezocht met meer mobiele installaties (vb. op een aanhangwagen of op fietsstallingen, en dus los van het gebouw. Documentatie en voorbeelden werden verzameld en afwegingen bekeken, maar vooral wegens onvoldoende mogelijkheden naar overdekte fietsenstallingen werd hier niet voor geopteerd.
Tenslotte was er de bottleneck rond het tweedehands handsgebruik van zonnepanelen nadien, aangezien deze vaak in verhouding te duur zijn t.o.v. nieuwe performantere panelen. Er is tot op heden nog geen uitgebreide tweedehandsmarkt voor zonnepanelen. Klimaan heeft dan aan een Helpathon deelgenomen om de circulariteitsuitdagingen van zonnepanelen beter in kaart te brengen en hieruit te leren.
Tenslotte is er bij verhuis van zonnepanelen de kost van afbraak en heropbouw, waarvoor een minimale stand-tijd nodig is. Klimaan heeft vervolgens een rekenmodel ontwikkeld om deze te kunnen berekenen, waarbij we uitkwamen dat in het meest gunstige geval toch 4 jaren zonder verhuis nodig zijn, en we binnen MEchCiCo die tijdshorizon niet hadden voordat de gebouwen afgebroken zouden worden.

Er zijn dus geen investeringsrealisaties gebeurt, maar er zijn heel wat leerlessen komende van de Efika-studie, de zonnepanelen op fietsenstalling studies, de Helpathon rond tweedehandsmarkt van zonnepanelen en het uitgewerkte rekenmodel om de minimale duurtijd van 1 standplaats voor rondreizende zonnepanelen te bepalen.

Op de foto hiernaast zijn we het Excelmodel aan het overlopen tussen Klimaan en Mest vzw.

Leerlessen

Rond verwarming

Door de studie van Efika werd duidelijk hoe snel je aansprakelijk wordt als er iets aan het verwarmingssysteem gewijzigd wordt. Arbeidsrecht komt in de picture en er zijn risico’s die een burgerbeweging niet kan nemen, en zich niet gemakkelijk tegen kan verzekeren.
Meer tastbare voorbeelden zijn nodig om de mogelijkheden van circulaire installaties bij tijdelijk gebruik van panden te onderzoeken.

Rond zonnepanelen op fietsenstallingen

Er was te weinig vraag om alle energie die opgewekt kan worden door zonnepanelen te gebruiken voor bijvoorbeeld deel- en bakfietsbatterijen op te laden. Indien de opgewekte energie binnen het gebouw (tijdelijk) benut wordt, komt er een additionele kost voor de keuring van de aansluiting bij. Een haalbaar financieel alternatief is dan het installeren van gemakkelijk verplaatsbare fietsenstallingen op privéterrein die geen rechtstreekse aansluiting op het elektriciteitsnet behoeven.
Naast de investering van de zonnepanelen, moet er ook iemand investeren in degelijke overdekte fietsenstallingen. De stad Mechelen geeft bijvoorbeeld voorkeur aan niet overdekte fietsenstallingen die het straatbeeld niet in gedrang brengen. Een andere investeerder in overdekte fietsstalling werd (nog) niet gevonden. Mocht die wel het geval zijn, dan zou het budget van groene energie best gescheiden zijn van het budget voor het aanbieden van fietsenstalling.
De perfecte opstelling is ook niet altijd evident met schaduwvlakken in de dichtbebouwde stadsdelen of hinder door reflectie van de zon op laaggeplaatste zonnepanelen.
ZuidtrAnt, een bevriende energiecoöperatie, heeft wel een business-model uitgewerkt met een box voor een deelbakfiets die opgeladen wordt via zonne-energie.

Rond hergebruik en recyclage van zonnepanelen

Er is vooral aandacht nodig om bij productie reeds beter ontmantelbare zonnepanelen te ontwikkelen. Als fabrikanten een terugname- en grondstofrecuperatieplicht zouden hebben, dan zouden er misschien meer duurzame circulaire zonnepanelen op de markt komen.
Vooral de EVA-coating op zonnepanelen maken dat bepaalde aardmetalen moeilijk recycleerbaar zijn en een afvalberg aan zonnepanelen dreigen te creëren. Naast de robuustheid en energieprestatie van zonnepanelen, zou tijdens het ontwikkelen van nieuwe panelen ook onderhoud en herstellingen in rekening gebracht moeten worden; met als doel de levensduur van het gehele foto-volaïsche systeem te verlengen.
Momenteel is de uitdaging om nog goed functionerende panelen niet te laten afdanken, maar zo lang mogelijk in gebruik te houden, ook al kan op een gegeven oppervlakte meer rendement met nieuwe panelen bekomen worden .
Zonnepanelen van een zekere leeftijd een nieuw leven geven is moeilijk, omdat bij een nieuwe aankoop al snel de betere investeringskost-elektriciteitsefficiëntie van nieuwere panelen gaat spelen. De nieuwe panelen zijn momenteel erg goedkoop omwille van “te goedkope grondstoffen” wat kan veranderen over tijd. Het huidige tweedehandsaanbod is relatief gezien ‘te duur’ omwille van de moeilijke logistiek die gepaard gaat bij collectie, hoge re-distributiekosten en tussentijdse arbeidskosten bij hertesten/ hercertifiëren van de panelen.

Rond tijdelijke installatie van zonnepanelen op het dak

Vooral de arbeidskost bij installatie, ontmanteling en verhuis weegt door, waardoor korttijdig gebruik van zonnepanelen vaak geen interessante financiële optie is. Ook de inspanningen om een nieuwe geschikte locatie te vinden moeten meegenomen worden en het is niet altijd evident een locatie te hebben waar de investering in zonnepanelen in de toekomst vooraf met voldoende zekerheid kan geïdentificeerd worden.
Vaak kon er wel uitgegaan worden van een groot aandeel ‘zelfverbruik’ – direct elektriciteitsgebruik die goede marges per kWh kan voorzien – als de installaties eerder klein zijn. Maar bij kleinere installaties wegen de logistieke kosten m.b.t. een verhuis naar een andere locatie meer door.

Met de steun van Vlaanderen Circulair

Herbruikinventaris

door Steven Laurijssen | okt 25, 2021

De Herbruikinventaris

Aangezien we geleerd hadden dat de klimaatimpact van gebouwen voor het grootste gedeelte bij de productie van materialen en de afbraak er van zit, konden we niet alleen naar energie- en waterbesparing kijken, maar moeten we ook oog hebben voor maximaal hergebruik van reeds geproduceerde materialen.

De handen werden in elkaar geslagen met een ander project van Mechelen, namelijk “Mechelen als Circulair Bouwheer” om na te gaan hoe aanwezige materialen ook bij de afbraak en renovatie een duurzaam verder leven kunnen hebben. Binnen MechCiCo werd met vrijwilligers van Klimaan, onder deskundige begeleiding van de circulaire bouwheer van Mechelen een weekend georganiseerd waarbij alle demonteerbare goederen in het gebouw in kaart gebracht werden en waarbij een catalogus-systeem voor de verdere verspreiding van die materialen uitgewerkt is.

Voor de opmaak van het inventaris hebben we gebruik gemaakt van het vademecum dat uitgewerkt is door RotorDC, maar waarvan MechCiCo één van de eerste gebruikers was. We hebben dus onze leerlessen ook kunnen terugkoppelen naar RotorDC, die op basis hiervan ook een verbeterde versie van hun vademecum heeft kunnen uitbrengen.

Aanpak

Opmaak business model
Bestuderen van vademecum Rotor DC als basis
Algemene rondgang in het gebouw voor eerder vluchtige identificatie materialen
Afspraak met aannemer/sloper: opdeling vaste bouwstoffen te recycleren door aannemer bij gescheiden sloop, en demonteerbare materialen inventaris met Klimaan binnen Mechcico-project. Uit het sloopinventaris werd ook al de asbestwaarschuwing gehaald .
Mechelen als Circulair Bouwheer heeft tabellen en basispresentatie uitgewerkt voor te inventariseren delen.
Organisatie herbruikinventarisweekend van 1.5 dag met in totaal 17 vrijwilligers – vrijwilligers nemen foto’s en opmetingen van alle aangeduide materialen. De vrijwilligers uploaden hun foto’s op een vooraf aangeduide plaats in de GoogleDrive van Klimaan. De data verzameld per materiaal waren: hoeveelheid, afmetingen, status van ev schade of noodzakelijke reiniging, specifieke waarde of andere kenmerken.
De circulaire bouwheer voegt de foto’s en beschrijvingen in een digitale excel-overzicht.
Ontwikkelen automatisering van materialenfiches voor organisatie verder gebruik.
Ontmanteling van verkochte onderdelen voor de sloop.

Leerlessen

Vlot verloop om vrijwilligers hun beschikbaarheid te laten aangeven in een Doodle, die nadien ook gemakkelijk kon dienen om de vrijwilligersverzekering aan te vragen.
Praktisch was er voldoende materiaal voor de werkzaamheden met enkele ladders, meters, zaklampen en enkele schroevendraaiers. De aanwezigheid van schrijfborden en enkele extra pennen waren handig.
De vrijwilligers hadden voldoende eigen materiaal bij om foto’s te nemen en er was een handige fiche met aandachtspunten rond het nemen van foto’s. Digitale foto’s die in een icloud-folder terecht kwamen, werden soms in onvoldoende kwaliteit naar de Google Drive gekopieerd. Foto’s verzamelen in de Google Drive was handig, al moesten sommigen aangemaand worden hun foto’s binnen te leveren. Voor de geautomatiseerde verwerking nadien moest de benaming van alle foto’s aangepast worden, maar dit was vlotter dan wanneer iedereen zelf eerst foto’s correct zou benoemen en wellicht langer op toelevering foto’s gewacht moet worden.
Het event was succesvol, omdat er beroep gedaan werd op vrijwilligers (ong. 100 vrijwilligersuren + voorbereiding en naverwerking) Mocht dit een commerciële partner zijn, dan zouden de kosten opgelopen zijn tot wellicht 5 000 à 10 000 om het inventaris op te maken, wat misschien niet in verhouding is tot de extra verkoopsopbrengsten die met het project bereikt worden. Dit is wel onder de huidige marktsituatie met nog sterk ondergewaarde prijzen voor recuperatiematerialen. Met de toenemende grondstoffenschaarste en stijgende transportkosten, kan dit in de toekomst mogelijk wel een rendabele activiteit worden. We begrijpen ook dat andere initiatieven momenteel veel kieskeuriger zijn welke materialen ze nog opnemen in dergelijke inventarissen (meestal meubels en delen met retro- of historische waarde zoals toegepast door RotorDC bijvoorbeeld).
Tijdens het inventariseren werden vooraf afgesproken materialen referentienummers niet aangehouden, en eerder chronologische nummers gebruikt in de volgorde dat de materialen werden tegengekomen. Verwijzen naar gelijkaardige materialen in andere ruimtes door naar die nummers te verwijzen was handig.
Het werken in teams van 2 personen was ideaal. Een persoon kon nota nemen terwijl de andere personen kon opmeten en foto’s nemen. Per team werd rond een specifiek materialensoort gewerkt doorheen het hele gebouw. Deze werkwijze verliep vlot.
Aangezien de vrijwilligers geen materialenexperts waren, werden soms relatief veel afmetingen opgemeten om een materiaal te benoemen. Een professional zou hier met een aantal doelgerichte opmetingen sneller kunnen opschieten.
Een eenvormig systeem om ruimtes of plaatsen in het gebouw te benoemen zou een meerwaarde geweest zijn. Nu werden verschillende ruimtes vaak verschillend benoemd.
De spanningsboog bij vrijwilligers is vaak kort, maar een oproep voor een korte concrete activiteit werkte goed om éénmalig vrijwilligers te mobiliseren, ook al was het de drukke eindejaarsperiode vlak voor het bouwverlof en bij de afsluiting van het schooljaar.
Materialen verliezen soms hun waarde door veranderende normen, wetgeving of inzichten, bijvoorbeeld: de borstwering aan de trappen was nog van lagere hoogte, en er zijn extra aanpassingen nodig om die te kunnen aanpassen aan de nieuwere reguliere hoogtevoorschriften voor publieke gebouwen. Gietijzeren radiatoren kunnen beter herbruikt worden dan plaatradiatoren omdat de toekomst meer aan lage-temperatuurverwarming zal zijn waarvoor plaatradiatoren minder goed aangepast zijn. Voor branddeuren zijn de beproevingsmethoden aangepast aan Europese richtlijnen, waarbij de keuring vanaf 2023 anders zal zijn en de huidige deuren niet meer bruikbaar zullen zijn als compartimentsdeur, enz. Een beleidsaanbeveling kan zijn, dat aanpassing normering aan voortschrijdende innovatie afgewogen moet worden t.o.v. het belang van circulair gebruik.
Vooraf alle sleutels voorzien is eveneens belangrijk. 2 lokalen konden niet geïnventariseerd worden, omdat we de sleutels van de gebruikers niet gekregen hadden wegens afwezigheid van de gebruiker en deze niet voldoende vertrouwen had uit angst voor diefstal tijdens de inventarisoefening.
De korte inleiding met ppt-projectie was goed om kort te sensibiliseren rond belang circulariteit en praktische afspraken te maken. Tussen 30 en 60 minuten moet daarvoor voorzien worden, zeker als er nog enkele vragen zijn of het gesprek even afdrijft waarvoor dan best ruimte moet zijn. (duurde wat langer dan we vooraf hadden voorzien, maar was flexibel opgevangen).
De opmaak van het materialen paspoort dat nu tijdens de hebruikinventarisactiviteiten gebeurt zou systematisch in gebouwen aanwezig kunnen zijn (met meer referentie nog naar aankoopdocumenten en origine die nu verloren gegaan waren). De selectieve inventarisatie en sloop zou systematisch onderdeel van sloopactiviteit van slopers kunnen worden.
Door een uitwisseling van leerlessen met RotorDC hebben we geleerd dat de overzichtstabel niet effectief is om nadien de materialen terug in omloop te brengen, een filtersysteem en presentatie met fiches per materiaal is hiervoor nodig. Binnen MechCico hebben we dan via een eenvoudige excel-automatisatie een kleine app kunnen ontwikkelen om deze fiches automatisch uit de overzichtstabel te kunnen trekken.
Door samenwerking met RotorDC en het project “Mechelen als Circulair bouwheer” hebben we meer kunnen bereiken dan enkel binnen MechCiCo mogelijk geweest zou zijn.
Materialen zouden ook benoemd kunnen worden via sf/B code, compatibel met BIM.
Er is uitwisseling mogelijk met andere circulaire bouwinitiatieven, o.a. bij bureau bouwtechniek, https://b-b.be/nl/portfolio/#selection

Met de steun van Vlaanderen Circulair

Impactschatter

door Steven Laurijssen | okt 25, 2021

De ImpactSchatter

Laat je je oude wasmachine nog herstellen of vervang je die beter door een energiezuiniger exemplaar? Burgercoöperatie Klimaan zocht het uit en kreeg hulp van Ecofocus en hogeschool Thomas More. Het resultaat is de impactschatter, een tool die berekent wat voor jou de beste keuze is.

Wanneer vervang je een oude koelkast beter door een energiezuiniger exemplaar?Om de goedkoopste en meest duurzame oplossing te kiezen, heb je als consument niet alle info voorhanden. Producenten vertellen namelijk niet hoeveel grondstoffen en energie nodig zijn voor de productie van een apparaat.

Naar de Impactschatter

Analyse van de hele levenscyclus

“Als je een wasmachine koopt, dan weet je hoeveel energie het toestel verbruikt. Daarvoor bestaat een Europees energielabel van A tot G. Maar je weet niet of die wasmachine energiezuinig en duurzaam geproduceerd is”, vertelt Wim De Saeger, energieconsultant en vrijwilliger bij Klimaan.

“Klimaatopwarming gaat onze aarde sterk veranderen. Daarom is het belangrijk om onze bronnen goed te gebruiken en te hergebruiken. Maar vandaag moeten producenten niet vermelden hoeveel CO2 nodig is om een toestel te maken. We weten dus niet wat de totale impact is op het milieu. Die levenscyclusanalyse hebben wij nu berekend voor een aantal huishoudtoestellen. Het was veel werk om alle gegevens te pakken te krijgen en om het uit te zoeken, maar het is gelukt en we proberen de databank zoveel mogelijk uit te breiden in de toekomst”

Duurzaam produceren

De volgende stap was om op basis van al die data een tool te ontwikkelen die de cijfers toegankelijk maakt voor iedereen. De Thomas More hogeschool werkte mee aan de ontwikkeling daarvan.

Voor de studenten werd het een hele uitdaging: “Er waren veel betrokkenen: partners, een stuurgroep en vrijwilligers van Klimaan, technische mensen die met ingewikkelde modellen aan het rekenen waren… We hebben veel van onze studenten gevraagd, docenten zijn mee op de kar gesprongen om technische zaken op te lossen en een expert heeft de laatste features toegevoegd. Onze studenten hebben veel bijgeleerd en leerden het circulaire gedachtegoed goed kennen.”

Gratis schatter voor iedereen

Het resultaat is de impactschatter. Met deze tool kan iedereen berekenen hoeveel energie je uitspaart als een toestel vervangt en welke impact die aankoop heeft op het milieu. “Iedereen kan de tool gebruiken. Als je in een winkel staat om een stofzuiger te kopen, dan kan je ter plaatse uitrekenen wat de impact is van de keuze die je maakt”, vertelt Wim.

“Daarnaast is de tool ook handig voor experts. We hebben vooraf gemiddelde gegevens ingevuld. Wie dat wil, kan die cijfers aanpassen en daardoor een exacte levenscyclusanalyse krijgen. Op die manier maken we data – die heel moeilijk vindbaar is – voor iedereen beschikbaar.”

Mechelaars Circulair en Coöperatief

In augustus 2019 sloot de oude bibliotheek zijn deuren. In 2022 krijgt de locatie een nieuwe bestemming. In tussentijd konden creatieve en startende ondernemers een plek huren in de oude bib en deed de locatie dienst als een proeftuin voor duurzaam en circulair bouwen en verbouwen.

Is het de moeite om te investeren in tijdelijke vervanging van verouderde verlichting, om zonnepanelen te plaatsen of regenwater op te vangen? Welke bouwmaterialen kan je hergebruiken? Het project MechCiCo (Mechelaars Circulair en Coöperatief) is een samenwerking van Klimaan vzw, Mest vzw, Stad Mechelen, Thomas More en Ecofocus, met de steun van Vlaanderen Circulair.

Een van de plannen – om alle materialen van de oude bib te laten inschatten op CO2-impact – bleek te ambitieus, om dat er nog niet genoeg data beschikbaar is. Daarom werd het plan hervormd tot de Impactschatter waarin alle beschikbare levenscyclusanalyses verzameld zijn van vijf huishoudtoestellen. Het resultaat is een gebruiksvriendelijke, gratis tool die voor iedereen meteen bruikbaar is.

De afweging kan financieel gebeuren: minder energieverbruik t.o.v. de investering voor een nieuw toestel. Op hoeveel tijd betaalt die investering zich dan terug door verminderde energiekosten? Daarnaast kan de afweging gebeuren op het vlak van uitstoot van broeikasgassen, enerzijds nodig voor de productie van een nieuw toestel en anderzijds gerelateerd aan het verbruik van energiezuinigere toestellen.

Wat maakt deze tool uniek?

Er zijn 4 redenen waarom deze tool uniek te noemen is:

Het gebruiksgemak: In verhouding tot andere tools kan je met de impactschatter in 3 kliks een volledige LCA-analyse maken voor kosten en CO₂. Dat is uniek en het is belangrijk om dit soort complexe analyses voor iedereen beschikbaar te maken.
Extreme aanpassingsmogelijkheden: Op ALLE standaardgegevens uit de databank kunnen wijzigingen aangebracht worden om zo extreem correcte analyses te kunnen maken (vul bvb de exacte prijs in die jij hebt gevonden in een winkel). De tool zal er altijd voor zorgen dat, wat men ook invult, de analyses wetenschappelijke correct blijven, maar zelfs daar is het mogelijk om voor heel specifieke professionele analyses van af te wijken. En zo is gebruiksgemak maar ook extreem wetenschappelijke correctheid mooi samengebracht in 1 tool.
Integratie van open source LCA-data: De impactschatter gaat niet zomaar verbruiken vergelijken. Kostprijs en verbruik worden samen mooi opgeteld. Om dit zelfde voor CO₂-uitstoot te kunnen doen zijn gegevens nodig van de CO₂-uitstoot voor de productie/recycling van toestellen. Dat volledig integreren is uniek! Verder hierover meer.
Overal bruikbaar: Bruikbaar vanaf je computer tot de kleinstse smartphone. Er is veel werk gestoken om de tool altijd en overal bruikbaar te maken. Zo kan je zelfs snel even de gegevens van een toestel ingegeven in de winkel zelf, om goed geïnformeerd te kunnen beslissen of je koopt of niet en wat de winst is voor jou en je omgeving voor dat specifieke toestel.

De ontwikkeling

Het functionele model van de impactschatter werd uitgewerkt door Wim De Saeger – Ecofocus
Dit model werd in talloze vergaderingen met Klimaners verder bijgeschaafd en uitgewerkt tot een volledig functionerende spreadsheet: het mock-up-model.
Studenten van Thomas More en een onafhankelijke developer hebben dit model omgezet naar een web-based model. (Thomas More als eindwerk, developer heeft enkele ontbekende elementen aangevuld)

Het gebruik van open-source en publieke data.

Wat deze webtool uniek maakt is het gebruik van open-source en publieke data. Prijzen van toestellen kan je redelijk gemakkelijk vinden via online webshops of in de winkel. CO₂-data is veel moeilijker te verkrijgen. Net als voor andere milieu-data, moet je hiervoor vaak een licentie betalen. Maar voor de ontwikkeling van de ImpactSchatter zijn we bewust op zoek gegaan naar reeds beschikbare data. Voor de ingebedde CO₂-emissies van de meeste elektrische toestellen (zoals computers, flat screens, tablets en stofzuigers) hebben we samengewerkt met James Pickstone van The Restart Project, een Brits initiatief dat ijvert voor het meer (zelf) herstellen van elektronische toestellen en hierdoor het verlengen van de gebruiksduur. Voor andere toestellen hebben we beroep gedaan op publiek beschikbare studies en wetenschappelijke artikels. Meer informatie over de bronnen vind je hier.
The Restart Project maakt gebruik van een Internationale ‘Naamsvermelding- Gelijk Delen (CC-BY-SA 4.0)‘ Creative Commons licentie, die toelaat aan andere gelijkgezinde gebruikers om gegevens te downloaden en te gebruiken, op voorwaarde dat het verdergezet werk onder dezelfde licentie valt als het origineel werk. Wil jij verder werken op de ImpactSchatter; dat kan! Maar vermeld dan eveneens bovenstaande licentie.

Leerlessen

De reden waarom de studenten niet de volledige ontwikkeling hebben kunnen doorvoeren (we hebben namelijk nog met een professionele developer gewerkt op het einde van de rit) lag bij de complexiteit van de formules die achter het model steken. Het begrijpen van het mock-up-model heeft in de eerste fase meer tijd genomen dan voorzien, waardoor we het risico liepen om de volledige ontwikkeling met basifunctionaliteiten niet tijdig klaar te krijgen.
Databanken met kerngegevens van elektrische toestellen zijn vaak niet transparant en gratis beschikbaar en kunnen moeilijk voor een publiek toegankelijke app gebruikt worden. Milieudata (i.h.b. ingebedde CO₂-emissies) zijn nog niet een ‘common’, zoals wij zouden hopen. Er is zelfs een stijgende trend naar dataafscherming voor commercialisering van ‘data als een dienst’. Meer open-source en gemakkelijk beschikbare data zouden de klimaattransitie echter kunnen versnellen. Het delen van milieudata met The Restart Project (UK) heeft gezorgd voor betere inzichten in deze problematiek. Niet alleen zijn de gebruikte productdata gratis beschikbaar, maar zijn ze vaak inzichtelijker (type toestel en merk) en recenter dan de betaalde generieke milieudatabanken. Verdere uitbreiding naar meer toestellen wordt voorzien. Maar het ontbreken van ‘common’ data blijft het grootste struikelblok om besef van ingebedde CO₂ van toestellen naar het bredere publiek te krijgen en ook om meer toestellen in de tool toe te voegen.

Met de steun van Vlaanderen Circulair

« Vorige Pagina