Tekst: Marleen Vaeremans

In januari 2019 kondigde Ineos een mega-investering aan in de Antwerpse haven. Het havenbedrijf spreekt van een ‘bijdrage aan een duurzame toekomst’, en Vlaanderen geeft het bedrijf blijkbaar ‘een warm welkom’. Ineos plant een ethaankraker en een propaandehydrogenatie fabriek die grondstoffen leveren voor o.a. wegwerpplastics.

Deze installaties zullen per jaar 0,8 tot 1,5 miljoen ton CO2 uitstoten. Ook andere petrochemische bedrijven willen uitbreiden. Een daling van de CO2 uitstoot met 55% tegen 2030 is nodig om de klimaatverandering te beperken. Dit project kan dan ook onmogelijk samengaan met de belofte om de mondiale opwarming te beperken tot minder dan 2°C. We worden verleid door een paar honderd jobs, terwijl deze installaties een ecologische catastrofe zullen teweegbrengen. Een echte transitie naar een levensondersteunende samenleving zou veel meer tewerkstelling en vooral een toekomst opleveren.

Ineos verscheept het schadelijke schaliegas van Houston en Pennsylvania naar Antwerpen en Zeebrugge. Schaliegas veroorzaakt per eenheid bruikbare energie 2,5 keer meer opwarming van de aarde dan steenkool. Schaliegas is het resultaat van “fracking”. Hierbij worden onder grote druk enorme hoeveelheden water, zand en giftige chemicaliën diep in de aarde gepompt waardoor het schaliegesteente breekt en het gas vrijkomt. De gevolgen voor de ondergrond en het drinkwater zijn niet te overzien, het productiewater is giftig afval, fracking veroorzaakt grondverzakkingen en aardbevingen, methaan (sterk broeikasgas) lekt weg tijdens productie en transport. Schaliegasbedrijven wentelen alle schade aan milieu- én volksgezondheid af op lokale leefgemeenschappen en natuur. Een verbod op de invoer van dit schandegas zou tegemoet komen aan het protest in de VS en toekomst geven aan onze planeet.

Schaliegas draagt bij aan exponentiële productie groei van goedkoop plastiek. Daardoor komt wegwerpplastiek massaal in zeeën en oceanen terecht en zorgt daar voor een ecologische ramp.  Zeedieren geraken erin verstrikt én eten plastiek op. Op termijn valt het uit mekaar in steeds kleinere deeltjes die via het dierlijk plankton in de voedselketens terecht komen. Plastiek breekt nooit volledig af. Uiteindelijk komt het ook op ons bord en in ons lichaam terecht…

Olie-en gasindustrie spenderen miljarden aan ‘bewustmaking, sensibilisering’ om burgers verantwoordelijk te maken voor de ecologische ramp die zij veroorzaken. Als recyclage goed zou gebeuren, zou er geen enkel probleem zijn met wegwerpverpakkingen, framen zij. Als de burger maar goed genoeg zijn best doet, kunnen zij verder gaan met iets te produceren wat ondertussen een complete ramp voor onze planeet aan het worden is. Zo schuift de olie-en gasindustrie de verantwoordelijkheid voor hun fout wegwerpbusinessmodel, waarbij producenten tegen spotprijzen miljoenen tonnen plastiek op de markt gooien, in onze schoenen. Dit levert hen veel winst op, ten koste van het leven op aarde.

Wegwerpplastics zijn zeker niet de enige oorzaak van plastiekvervuiling. De industrie zelf verliest microplastics, kleiner dan 5 mm, tijdens het productieproces, transport en opslag. Stranden nabij de grootste productie-eenheid van Ineos in het Schotland liggen vol van deze kleine bolvormige ‘nurdles’. Grote delen van de Engelse kust zijn er massaal mee vervuild. Bijkomende plastiek installaties zullen dit probleem ook bij ons, in de Schelde, aan onze kust en ver daarbuiten nog vergroten.

Jim Ratcliffe, een van de rijkste mensen van deze planeet en CEO van Ineos, slaagde er in de Britse en Schotse regering te overtuigen dat ze onafhankelijk moest worden van buitenlandse energievoorziening. Ze trokken hun eerdere verbod op fracking in en Ineos Shale kon beginnen boren. Een Brexit bepleiten betekende voor hem ontsnappen aan de strenge Europese milieuwetgeving. Dit jaar, nu de Brexit een feit wordt, heeft de Ineos groep zich gevestigd in Monaco om belastingen te ontwijken.

Ineos heeft ondertussen heel wat frackinginstallaties in England en Schotland. Plaatselijke overheden werden omgekocht om fracking toe te staan. Er zijn tal van rechtszaken lopende tegen Ineos door inbreuken op de milieuwetgeving, schade aan de natuur en volksgezondheid. In Schotland is één derde van alle luchtvervuiling en de grootste CO2-uitstoot toe te schrijven aan zijn bedrijven. Door de wielerploeg met het hoogste budget ter wereld, Sky, te kopen probeert Jim Ratcliffe zijn kwalijk imago op te poetsen. Hij doopte de ploeg om naar ‘Team Ineos’ dat dit jaar de eerste en de tweede plaats haalde in de Ronde van Frankijk.

Willen we als samenleving op deze manier omgekocht en behandeld worden? Blijft Vlaanderen actief fossiele industrie aantrekken? Welke producten zijn nog mogelijk in een CO2-neutrale toekomst waarin we respectvol omgaan met levende ecosystemen? Hoe houden we bij al deze keuzes ook rekening met rechtvaardigheid? Heel wat vragen voor de toekomstige regering die tot nu toe niet uitblonk door een duurzame toekomstvisie. De Antwerpse haven is nu al een plek met veel CO2 uitstoot en luchtvervuiling. Petrochemische installaties die we vandaag plannen blijven produceren tot 2060-2070. We moeten NU beginnen aan een kringloopeconomie die rekening houdt met de grenzen van onze planeet.

Begin augustus vroeg Ineos een vergunning aan voor het kappen van 50 hectare bos langs de Schelde in Lillo ter voorbereiding van deze bijkomende installaties. Het verder aantasten van ons bomenareaal is onaanvaardbaar. Niet alleen omdat ze CO2 opslaan, maar voor hun intrinsieke waarde als complexe levende wezens én de nood aan groene ruimte voor alle leven, mens incluis. Een nieuwe burgerbeweging ‘Antwerpen Schaliegasvrij’ stelde in samenwerking met ClientEarth, een groep juristen en experten die de rechten van onze planeet verdedigen, een bezwaarschrift op dat door bijna alle Vlaamse milieuorganisaties werd ondertekend. ‘Antwerpen Schaliegasvrij’ wil de Antwerpse haven bevrijden van schaliegas. Tijdens de tijdrit van de Ronde van Frankrijk organiseerden ze samen met de groep ‘Stop Ineos’ protestacties. ‘Stop Ineos’ stelde een Engelstalig bezwaar op dat door tal van internationale milieuorganisaties werd ondertekend. Het is duidelijk dat de plannen van de industrie botsen op burgers die bezorgd zijn over de toekomst en een leefbare planeet.

Ik zou graag besluiten met een citaat van Dennis Meadows van de Club van Rome en wetenschappelijk medewerker aan “Limits to the growth” uit 1972. “Ofwel stoppen wij de groei, ofwel stopt de aarde de groei”. Deze pijnlijke realiteit is het vertrekpunt voor het stoppen met de “business as usual” logica van de industriële groeisamenleving.