Systeemdenken: het ijsbergmodel
Klimaan werkt aan een rechtvaardige wereld waarin we de draagkracht van de aarde respecteren. Om die te realiseren, moet ons huidige systeem van koers veranderen. Hoe doen we dat? In welke initiatieven steken we onze tijd en energie?
We halen inspiratie uit het systeemdenken, een manier van denken die helpt om de complexe werkelijkheid te begrijpen.
Onder de waterlijn
In het systeemdenken kijken we naar de werkelijkheid zoals naar een ijsberg. Als mens kijken we voornamelijk naar de gebeurtenissen rondom ons: dat is de top van de ijsberg. We zien bijvoorbeeld Jan naar school fietsen.
Net zoals bij een ijsberg speelt er veel meer dan wat in het oog springt. Menselijke interacties worden vaak bepaald door wat verscholen zit onder de waterlijn. Net onder het wateroppervlak vinden we onze gedragspatronen, ons gewoontegedrag. Jan denkt er niet meer over na: hij fietst elke dag.
Nog dieper in de ijsberg vinden we de structuren die onze gedragspatronen beïnvloeden. Voor Jan is de keuze voor de fiets evident: alles is voorzien om vlot en veilig te fietsen.
Het diepste van de ijsberg is datgene wat tussen onze oren zit. Ons denken, onze waarden en normen, onze ‘mentale modellen’ liggen aan de basis van ons gedrag. Jan is overtuigd van zijn keuze voor de fiets. Maar zijn klasgenoten? Die vinden dat toch een beetje vreemd.
Initiatieven die in de diepte werken
Stel dat we ook de klasgenoten van Jan op de fiets willen krijgen, hoe pakken we dat aan?
We weten dat mensen rechtstreeks aanspreken op hun gedrag niet goed werkt. We stoppen onze energie beter niet in een sensibiliseringscampagne die mensen aanspreekt op hun autogebruik. Het is verloren moeite, het resultaat zal mager zijn.
We boeken meer succes als we het gedragspatroon proberen te beïnvloeden. Een campagne die aanmoedigt om tijdens een beperkte periode te voet, met de fiets of met het openbaar vervoer naar school te komen, kan laten ervaren dat fietsen leuker en sneller is dan de auto te nemen. Zo kunnen er nieuwe gewoonten ontstaan.
Structuren zitten nog dieper in de ijsberg. Als er een veilige en aangename fietsinfrastructuur is, zullen meer mensen de fiets nemen. Als we bedrijfswagens fiscaal voordelig maken, dan stimuleren we autogebruik. IJveren voor goede structuren die het gewenste gedrag mogelijk maken is heel belangrijk.
De grootste hefboom voor systeemverandering zit in het diepste van de ijsberg: ons denken. Blijven we de auto zien als een statussymbool? Dan zullen we ervoor blijven kiezen. Mensen zijn gelukkig sociale wezens. Ze horen er graag bij. Op een dag kan fietsen de sociale norm worden. Dan zullen ook de klasgenoten van Jan de fiets nemen.
Dus, hoe dieper in de ijsberg we werken, hoe groter het effect van onze acties. Klimaan wil zich zoveel mogelijk focussen op initiatieven die in de diepte werken.
Blog
Krachten bundelen: hoe geven we samen onze organisatie vorm?
Hoe kan een organisatie het enthousiasme van zo veel mogelijk mensen omzetten in actie? Een bouwsteen die onze burgerbeweging daarbij hielp is het Sociocratie 3.0-patroon ‘kring van afgevaardigden’. Laat je inspireren door het verhaal van Klimaan, en ontdek hoe een...
Klimaan als Energiegemeenschap: stap voor stap
Dit is de eerste blog van een reeks die zal inzoomen op het volgende hoofdstuk van onze lokale energietransitie. Ik vergelijk het soms met het leren van een nieuwe taal. We gaan nieuwe termen leren, nieuwe verbanden leggen en een hechtere gemeenschap vormen met...
Hoge Energieprijzen? Eigen schuld, dikke bult!
Alex Polfliet is energie-expert van consultancybureau Zero Emission Solutions en schreef onderstaand opiniestuk, dat ook in De Morgen werd gepubliceerd. Op de groothandelsmarkt noteert gas vier keer zo hoog als een jaar geleden, de elektriciteit is nu drie keer...
Kalender
Geen evenementen van deze categorie.