Verslag van de Warme Winteravond over groene warmte

Om een CO₂-neutrale samenleving te bereiken in 2050 is er een totale omschakeling vereist van onze energievoorziening. Deze noodzakelijke energietransitie moet het gebruik van fossiele brandstoffen aan banden leggen en duurzame energiebronnen zoals wind, zon, water en aarde benutten. Deze bronnen voorzien in elektriciteit maar ook in warmte. De warmtevraag is met voorsprong de grootste in Vlaanderen. Maar liefst 85% van het gemiddelde huishoudelijk energieverbruik gaat naar de verwarming van de woning en verwarmen van water. Momenteel verwarmt 90% zijn woning met aardgas of stookolie. Slechts 5,5% van de verbruikte energie voor verwarming is afkomstig van duurzame bronnen (hoofdzakelijk biomassa). De transitie naar duurzaam verwarmen is dus – zacht uitgedrukt – een uitdaging. 

Duurzaam verwarmen was daarom een relevante themakeuze voor de Warme Winteravond. Kan een woning verwarmd worden zonder aardgas? Welke toepassingen worden hiervoor gebruikt? En welke goede voorbeelden bestaan er al in Vlaanderen? De vraag is niet meer óf er geen aardgas meer moet gebruikt worden, maar eerder hoe de transitie zo snel en praktisch mogelijk kan verlopen. Nederland toont nationale ambitie met het programma aardgasvrije wijken. In Vlaanderen klinken die ambities (nog) niet erg luid. Dit neemt niet weg dat steden en gemeenten aan de slag gaan met duurzame verwarming. In Mechelen wordt de warmtevraag en -aanbod in kaart gebracht. Op die manier kan vraag en aanbod op elkaar worden afgestemd in concrete projecten. Een lopende studie gaat bijvoorbeeld op zoek naar de beste warmteoplossing voor de Mechelse Vesten. 

Sprekers Sebastian Baes en Jan Denayer zijn volop bezig met het vraagstuk rond duurzaam verwarmen via aquathermie. Dit is de verzamelterm voor het onttrekken, opslaan en distribueren van warmte uit water. Ze onderzochten in hun thesis het warmtepotentieel in rivieren. De Dijle blijkt alvast een prima warmtebron om de gebouwen in Mechelen te verwarmen. In dit geval wordt gebruik gemaakt van oppervlaktewater. Andere mogelijke bronnen voor aquathermie zijn rioolwater en drinkwater. Mechelaars Johan en Anita zetten deze theorie om in de praktijk. Toen hun gasketel aan vervanging toe was, zocht het koppel een duurzaam alternatief. Het resultaat is een warmtepomp die de woning verwarmt met Dijlewater. Een warmtepomp haalt warmte uit water, grond of lucht en werkt op elektriciteit. Bij Johan en Anita wordt elektriciteit opgewekt met zonnepanelen op hun dak. Op deze manier slagen ze erin hun woning fossielvrij te verwarmen. Klik hier om het hele verhaal van Johan en Anita te lezen.

Bron: Website Vlaamse Scriptieprijs

Ieder z’n eigen warmtepomp en zonnepanelen dan maar? Dat is niet de meest efficiënte oplossing volgens de spreker Hartwin Leen (Kelvin Solutions). Hartwin is expert op het vlak van duurzame verwarming en betrokken bij het project Warmte Verzilverd. Dit is een warmtenet in Mortsel en Edegem. Een warmtenet wordt ook wel eens stadsverwarming genoemd. Het verdeelt warmte aan verschillende afnemers in een straat, wijk of stad. Of een warmtenet duurzaam is, hangt af van de warmtebron. Het project in Mortsel en Edegem brengt industriële restwarmte van de Agfa-Gevaertfabriek naar een nieuwe wijk en bedrijven enkele honderden meters verderop. 

©-Regine-Mahaux-WarmteVerzilverd.

Een warmtenet is echter een grootschalig infrastructuurproject waarbij verschillende partners betrokken zijn. Ook de financiële input moet er zijn, voor het project van Warmte Verzilverd was er  zo’n 5,5 miljoen euro nodig. Met behulp van energiecoöperaties ZuidtrAnt-W en Ecopower konden burgers mee investeren in het project. Dit maakte het warmtenet coöperatief, legt spreker Sophie Loots van ZuidtrAnt-W uit. Ondanks de financiële en administratieve struikelblokken, is het net op dit moment een maand operationeel.

Deze Warme Winteravond inspireerde de deelnemers met verschillende warmteoplossingen. Van individuele mogelijkheden als een warmtepomp tot collectieve projecten als een coöperatief warmtenet. Ook de bron kan verschillen: van warmte uit water, grond en lucht, tot restwarmte uit de industrie. Het zal een combinatie van dit alles vergen om elke woning warm te houden in de toekomst. Wij zien een warmtenet dat het centrum van Mechelen verwarmt met water uit de Dijle alvast zitten. 

Wil je graag meer weten? Alle presentaties en de opnames van de warme winteravond zijn te herbekijken op de website van Mechelen Klimaatneutraal.  

Lees verder over dit thema: De Vlaamse Scriptieprijs, Mechelen Klimaatneutraal, Warmte Verzilverd.

De Warme Winteravond is een samenwerking met Mechelen Klimaatneutraal, Natuurpunt en Het Prediheren – Bibliotheek Mechelen.